|
Açar sözlər:
metroloji təminat, sertifikasiya, metrologiya, sintetik, mineral, sınaq, yağ.
Aydındır ki, yağ növlərinin adları təbii minerallar (neft karbohidrogenləri) əsasında hazırlanmışdır və bu bizə
sintetik maddələrin, kimyəvi reaksiyaların süni bir nəticəsi olduğunu təxmin etməyə imkan verir. Hal-hazırki dövrdə
mineral motor yağlarının özlərinə xas olan xüsusiyyətləri olduğundan, fərqli parametrlərə sahib olacaq sürtkü yağları
yaratmaq lazım gəlmişdir. Bunun səbəbi avtomobil mühərrik hissələrinin işləməsi zamanı lazım olan bir sıra şərtlərdir.
Kimyəvi sintez sayəsində tələblərə daha yaxşı cavab verən və xüsusiyyətləri ilə təbii növlərdən xeyli fərqlənə biləcək
yağlar əldə etmək mümkün olmuşdur.
Mineral yağdan fərqli olaraq sintetik yağlar uzun müddət və həddindən artıq iş şəraitində öz xassələrini
müvəffəqiyyətlə qoruya bilirlər. Xüsusilə, bu yağın özlülük növündən asılıdır. Beləliklə, çox aşağı temperaturda mineral
yağlar daha qatı olurlar. İstismar prosesində isə mineral yağın özlülüyü əvvəlcə azalır, buna səbəb isə bu xüsusiyyətə təsir
edən qatqıların yanmasıdır. Ancaq sonra parçalanma məhsulları yağda yığılır və bu da onun qatılaşmasına səbəb olur.
Sentetik yağlar öz özlülüklərini müxtəlif şəraitlərdə daha sabit saxlayırlar.
İndi hansının daha yaxşı olduğu sualına cavab verməyə çalışaq. Yağ növləri arasındakı fərqlərin təsvirindən yola
çıxsaq, açıq cavab ortaya çıxır: sintetiklər şübhəsiz daha yaxşıdır. Ancaq hər şey o qədər də sadə deyil. Mineral yağa
üstünlük vermək daha yaxşı olduğunu göstərən bir çox vəziyyət var. Axı, nəzərəçarpacaq dərəcədə ucuzdur. Bəzi hallarda,
sintetikləri doldurmaq ümumiyyətlə əks göstərişlərə səbəb olur. Bu, yüksək sürətli avtomobillərə aiddir. Yüksək axıcılığı
olan sintetiklər sadəcə mühərriki "tərk edəcək", buna görə də daim əlavə edilməli olacaqdır. Köhnə bir yerli avtomobildən
istifadə olunursa, tərəddüd etmədən mineral yağ istifadə etmək lazımdır. Bundan əlavə, mineral yağın hissələrdəki
çöküntüləri tədricən yuyub aparmaq kimi bir üstünlüyü var. Sintetiklər çöküntü verirlər, sonra yağlar filtrləri bağlayır.
Unutmaq lazım deyil ki, bölgənizdə qışda temperatur ümumiyyətlə sıfırın altında 20 °C-yə çatmırsa, onda sintetik istifadə
etməyə ehtiyac yoxdur [1].
Yağlar üçün sınaq üsulları laboratoriya, stend və istismar növlərinə bölünür. Laboratoriya testlərində yağların
fiziki-kimyəvi parametrləri xüsusi cihazlar və qurğulardan istifadə etməklə qiymətləndirilir.
Yağları hazırlayarkən laboratoriya üsullarından istifadə bizə qısa müddətdə baza yağları və qatqı maddələrinin
tərkibinin, hazırlanan məhsulun əsas fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinə təsirini qiymətləndirməyə və yığılmış təcrübə
əsasında onların iş şəraitində identikliyini proqnozlaşdırmağa imkan verir. Yağların istehsalında laboratoriya üsullarının
istifadəsi, hər bir partiyanın tərkibini hərtərəfli testlərdən keçmiş nümunələrə görə qiymətləndirməyə imkan verir.
Fiziki və kimyəvi xüsusiyyətlərin ГОСТ, ASTM, EN, DIN, IP, CEC və ISO standartlarına uyğun
qiymətləndirilməsi üçün laboratoriya metodlarının təxmini uyğunluğu barədə məlumatlar cədvəllərdə verilir. Yağların
sertifikasiyası üçün stend sınaqları həqiqi bir aqreqatda iş şəraitini simulyasiya edən qurğularda aparılır. Bəzi hallarda
daha etibarlı sınaq nəticələri əldə etmək üçün stendlər həqiqi maşın və mexanizmlərin komponentləri və birləşmələrinin
istifadəsi ilə tətbiq olunur. İstismar sınaqları real maşın və mexanizmlərdə aparılır. Bu sınaqlarla normal işləmə arasındakı
əsas fərq, sınaq yağının işlədiyi qurğunun hissələri xüsusi nəzarət altında olmasıdır. Bu cür testlərdə yüzə qədər texnika
iştirak edə bilər və sınaq müddəti bir neçə ilə çata bilər [2].
Nəticə
Beləliklə, mineral və sintetik yağların arasındakı fərqlərə - daxili yanma mühərrikinin içərisindəki temperatur
dəyişikliyinə reaksiyası; orijinal xüsusiyyətlərini qorumaq bacarığı (sintetik bu tələblərə daha yaxşı nəticə verir); axıcılıq
(sintetikdə nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəkdir); əhəmiyyətli dərəcədə qızma zamanı iş qabiliyyətini davam etdirmə
xassəsi (mineral yağdakı qatqılar tədricən yanır, nəticədə parametrlər əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir) kimi xüsusiyyətlər
aiddir. Və bu iki tip yağ arasında uzlaşma nöqtəsi kimi yarımsintetik məhsulu göstərmək olar. Çünki yarımsintetiklər tam
sintetik yağlardan daha ucuz, mineral yağlardan isə daha yaxşı istismar xüsusiyyətlərinə malikdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
