Conference proceedings

Açar sözlər:
lift, elektron idarəetmə sistemi, kontroller, məntiqi elementlər, etibarlılıq, ətalətlilik. 
İdarəolunan obyekt olaraq, liftlərdə tələb olunan iş rejimini təyin etmək və müəyyən qanunla dəyişmək, yəni 
qapıların açılıb bağlanması, mərtəbələrə qalxma və dayanması üçün müxtəlif sxemli avtomatik idarəetmə sistemləri (AİS) 
tətbiq olunur. Əsasən istehsalat kompleksi tərkibində tətbiq olunan AİS-lərin liftlərdə tətbiqinin özünəməxsusluğu vardır. 
Burada həm avtomatik idarəetmə, həm tənzimləmə funksiyaları elektron elementlərin və telemexanika qurğularının, son 
20-30 ildə isə mikroprosessorlu və mikrokontrollerli qurğular əsasında qurulan idarəetmə sistemləri vasitəsilə yerinə 
yetirilir. Avtomatik idarəetmə sistemi idarəetmə və tənzimləmə keyfiyyəti, eləcə də dəqiqlik və s. bu kimi xarakteristika 
və göstəricilərin tələb olunan hüdudlarda olmasını təmin etmək məqsədi üçün tətbiq olunur [2]. 
İdarəetmə obyekti olan liftin işi ilk baxışdan sadə görünsə də dərindən araşdırıldıqda onun mürəkkəb alqoritmlə 
işlədiyi aydın olur. Buna görə də lazım olan funksiyaları yerinə yetirmək üçün məqsədyönlü təsirlərin tətbiq olunduğu 
sahələri və oblastları təyin etmək zəruri addımlardan biridir. İdarəetmənin mühüm prinsiplərindən biri sistemli yanaşma 
olub, obyektin quruluşu, davranışı və keçid xarakteristikaları olmaqla bütün göstəriciləri riyazi model şəklində təsvir 
olunaraq tədqiq edilməsindən ibarətdir. Liftin idarəetmə sistemi – müxtəlif funksiyalı qurğu və elementlərin ümumi bir 
məqsədə nail olmaq üçün kompleks işini təmin edən birləşmədir. Lift sisteminin yaradılması zamanı əsas məqsəd 
aşağıdakı tələblərin ödənilməsidir: 

İdarəetmə keyfiyyətin yüksək olması; 

Keçid proseslərinin qısa olması (ətalətin olmaması) 

Liftin etibarlı işləməsi

Təhlükəsizlik tələblərinin yerinə yetirilməsi. 

Qəza hallarına reaksiya və sistemin dözümlülüyü. 
Lift idarəetmə obyekt kimi elə bir qurğudur ki, burada proseslər məhdud məkanda aparılır, ümumi hala tsiklik 
prosesdir, onun idarə olunması prosesində müasir element bazasında, məntiq elementlərində, mikroprosessorlarda və 
kontrollerlərdə qurulmuş idarə sisteminin tətbiqi məqsədəuyğundur [3]. 
Nəticə 
Liftin elektron idarəetmə sistemi – liftin hərəkət prosesində zəruri mərtəbələrdə dayanmasını, lazım olan 
mərtəbələrə çağırılmasını, liftin kabinəsindən zəruri idarəetmə və çağırışların yerinə yetirilməsi imkanını realizə 
edilməsini mümkün edir, liftin daha rəvan hərəkətini təmin edir. Müəyyən hallarda liftlərdə köməkçi funksiyalar daxil 
olmaqla daha mürəkkəb idarəetmə funksiyaları realizə olunur (işəsalma, dayandırma, nəzarət, sazlama və s.). Bina 
avtomatlaşdırmasının mühüm istiqamətlərindən biri olan liftin idarəetmə sistemi məlum olduğu kimi əsasən hər hansı bir 
bina avtomatlaşdırma kompleksinin tərkibində, bütün kompleksə aid olan funksiyalarla qarşılıqlı əlaqədə işləyərək 
ümumi idarəetmə məqsədinin yerinə yetirilməsini təmin edir. İdarəetmə sisteminin özü idarəetmə konturu və siqnalların 
hasil edilməsi və ötürülməsi üsulu ilə seçilir. İlkin olaraq sistem qarşısında duran məsələ idarəetmə zamanı verilmiş 
parametrlərin müəyyən qanunauyğunluqla dəyişməsini və ya sabit olmasını təmin etməkdən ibarət olub, avtomatik 
tənzimləmə sistemlərinin funksiyalarını da yerinə yetirir. Liftin idarəetmə sistemi həm də xeyli sayda elektromaqnit rele 
ilə təchiz olunmalıdır. Bu relelər etibarlı olmaqla yanaşı, ətaləti kiçik olmalıdır ki, idarəetmə sisteminin hasil etdiyi 
siqnallara vaxtında reaksiya verərək, bəzi hallarda liftin əvvəlcədən tərtib olunmuş proqramla idarə edilməsini təmin etsin.