Conference proceedings

 
Açar sözlər: 
ekologiya, ekoloji monitorinq, Azərbaycanın əsas ekoloji problemləri. 
Ekoloji monitorinq kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıqla əlaqəli layihələrin və təşəbbüslərin, həmçinin 
təbiətin qorunmasına, təbii ehtiyatların idarə edilməsinə və kənd inkişafına yönəlmiş tədbirlərin mühüm tərkib hissəsinə 
çevrilmişdir. Bununla birlikdə ətraf mühitin qayğısına qalan icmalar və maraqlı tərəflər tərəfindən ekoloji monitorinq də 
müəyyən bir inkişaf layihəsi xaricində həyata keçirilə bilər. Burada təqdim etdiyimiz ekoloji monitorinq sistemi meşə 
Cavanşirova L.N. 

---

ehtiyatlarının istifadəsinə yönəldilmiş, eyni zamanda digər kontekstlərə asanlıqla uyğunlaşdırıla bilər. Ekoloji monitorinq 
çevik və kontekstin xüsusi ehtiyaclarına uyğun olaraq hazırlana bilər. Torpağın keyfiyyəti, bitkilər və ya heyvanlar kimi 
vahid amillərə diqqət edə bilər və ya ətraf mühitə kompleks bir sistem kimi baxa bilər. Ekoloji monitorinq insan üçün 
vacib olan ətraf mühit parametrlərinin əvvəlcədən, indiki və gələcək proqnozunu qiymətləndirmək məqsədi ilə ətraf 
mühitin vəziyyəti barədə məlumat verən məkan və zamanla müntəzəm uzun müşahidələr sistemidir. 
Azərbaycan dünyanın demək olar ki, bütün ölkələr kimi; yerli, regional, milli və beynəlxalq səviyyədə ekoloji 
problemlərlə üzləşir. Bu problemlərin həllini tapmaq üçün müxtəlif təşəbbüslər edir və regional və beynəlxalq həll 
yollarında dinamik bir rol oynayır. Müstəqillikdən bəri ətraf mühitlə bağlı müxtəlif beynəlxalq sazişləri təsdiqlədi və hal-
hazırda bu mövzuda araşdırmalara fəal töhfə verir. Bölgəni narahat edən iki vacib ekoloji probleminin həllində maraqlı 
tərəf olmaq üçün hazırlanan layihələrdə iştirak edir. Bölgənin ən vacib su qaynağı olan Xəzərin problemlərinin həlli üçün 
qurulan Xəzər Ekologiya Proqramı və Qafqaz bölgəsindəki ekoloji problemlərin həlli üçün yaradılan Qafqaz Ekologiya 
Mərkəzi tədqiqatlarda fəal iştirak edir. Azərbaycanda ekoloji problemlərin kökündə aşağıdakı mərhələlərin təsiri dayanır: 
Sovet İttifaqı dövründə istehsal konsepsiyasının ekoloji həssaslığı və ətraf mühit dəyərlərinin sərbəst mal kimi 
qəbul edilməsi, istifadə olunan istehsal texnologiyalarının və xüsusilə böyük sənaye müəssisələrinin qaz, maye və bərk 
tullantıların təmizlənmədən təbiətə buraxılması; 
Sovet İttifaqının dağılmasından sonra qonşu Ermənistan Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsindəki ermənilərin 
bəhanə kimi istifadə etdikləri sürtünmə müharibəyə çevrildiyi üçün meşələrin, kənd təsərrüfatı torpaqlarının və su 
ehtiyatlarının əhəmiyyətli dərəcədə məhv edilməsi və ya çirklənməsi. 
1991-ci ildə elan edilən müstəqillikdən sonra ölkədəki siyasi xaos, sosialist sistemindən kapitalist sisteminə 
keçid dövrünün qeyri-müəyyənliyi və idarəetmə prosesinin zəifliyi səbəbindən ekoloji problemlər laqeyd qaldı. 
Xəzər dənizi ilə bağlı problemlər sahil zolağına malik olduğu üçün Azərbaycanı çox narahat edir. Hər il 3 milyon 
m
3
-ə yaxın müxtəlif çirkli kimyəvi maddələr və 100 min ton neft məhsulu tullantıları Azərbaycanın Sumqayıt və Bakı 
kimi yaşayış məntəqələrinin yaxınlığından Xəzər dənizinə axır. 
Neft, qaz və digər yeraltı mineral ehtiyatlarından əldə olunan xammalın emalı nəticəsində yaranan tullantılar heç 
bir təkrar emal və müalicə prosesi olmadan təbiətə atılır.