Conference proceedings

QEYRI – SƏLIS MODELLƏR.MODEL VƏ MODELLƏŞDIRMƏ 
ANLAYIŞLARI 
Abaszadə İ.R. 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 
[e-mail] 
Xülasə. 
Tezisdə texniki sistemlərin idarə olunmasında modelləşdirmənin rolu araşdırılmışdır. . 
Açar sözlər.
Fazi modelləşdirmə, informasiya anlayışı, qeyri – səlis insidentlik matrisləri. 
Qeyri-səlis modelləşdirmə – fazi anlayışlardan və fazi qaydalardan istifadə etməklə sistemin xarakteristikaları 
arasında əlaqələrin yazılması üsuludur. 
Texniki sistemlərin idarə edilməsi sahəsində fazi modelləşdirmə ənənəvi idarəetmə alqoritmlərinə nisbətən daha 
adekvat nəticələr almağa imkan verir. Fazi modellərin əsasında qurulmuş fazi ekspert sistemlərin sənayeyə ilk tətbiqləri 
1970-ci illərə təsadüf edir. İlk dəfə olaraq, London kollecində Mamdani və Assilian buxar mühərrikinin laboratoriya 
modeli üçün fazi kontroller qurdular. Bu qurğunun iş prinsipinin əsasında Zadənin təklif etdiyi fazi məntiqi çıxarılış və 
fazi alqoritm ideyası dururdu . Bu gün fazi məntiq modelləşdirmə və proyektləşdirmənin standart üsuluna çevrilmişdir. 
Fazi çoxluqlar əsasında qurulmuş sistemlər tibbi və texniki diaqnostika, maliyyə menecmenti, birja proqnozları, 
obrazların tanınması, İnternetdə informasiya axtarışı, radioəlaqə və televiziya, hərbi uçuş cihazları və raketlərin idarə 
olunması və s. sahələrdə müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir. Fazi idarəetmə alqoritmlərinə əsaslanan datçik və mikroprosessorla 
işləyən fotoaparatlar, videokameralar, paltaryuyan maşınlar, kondisionerlər, avtomobillər və s. kütləvi şəkildə istehsal
edilərək artıq dünya bazarlarına cıxarılmışdır. 
Fazi modelləşdirmədə obyektin parametrləri arasındakı dəqiq riyazi əlaqə keyfiyyət münasibətləri ilə əvəz 
olunur və adətən linqvistik şəkildə ifadə olunur.