Conference proceedings

Açar sözlər:
Texniki diaqnostika, maye seli vericiləri. 
 
Qasımov U.V. 

---

Texniki diaqnostika-obyektin texniki vəziyyətini nəzəri və metodik vasitələrlə təyin etməyə imkan verən biliklər 
sahəsidir.
 
Texniki diaqnostikanın predmetlərinə aşağıdakılar aiddir:
 

Bərpa etmə prosesinə nəzarətin təşkili;
 

İş qabiliyyəti ;
 

Texniki obyektin düzgün işləməsi, yəni obyektlərin istehsalı və istismarı zamanı texniki vəziyyətin diaqnozu 
üçün proseslərin təşkili 
[1-2].
 
Texnologiyanın inkişafı, ehtiyatların qorunmasına qoyulan tələblərin sərtləşdirilməsi, ekoloji baxımdan təmiz 
bir istehsala çevrilmək, enerji daşıyıyıcılarının qiymətinin artımı mayelərin sərf və miqdarının ölçülməsi üçün təyin 
olunmuş qurğuların daha geniş tətbiq edilməsinə səbəb olmuşdur . Maye seli vericiləri texnoloji prosesləri, təbii 
resursların istifadəsini, daxili istehsal proseslərini və ticarət məqsədlərini idarə etmək üçün geniş miqyasda istifadə 
olunurlar [3]. 
Maye seli vericiləri açıq kanalda və ya boruda axan istənilən maye axınını ölçməyə imkan verən ölçmə 
qurğularıdır. Eyni zamanda, maye seli vericiləri vasitəsilə biz maye axınının sürətini, həcmini və temperaturunu təyin 
edə bilərik [2]. 
Maye selinin ölçülməsində nəzərə alınacaq amillərdən biri müxtəlif növ mayelərin müxtəlif növ sıxlığa malik 
olmalarıdır. Lakin qazlarda selin ölçülməsi olduqca sadədir. Ona görə ki, qazın sıxlığı biləvasitə təzyiqdən və 
temperaturdan asılıdır.Maye selinin ölçülməsi tətbiq olunan sənaye sahəsindən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, 
qallon/dəqiqə, litr/saniyə, buşel/dəqiqə, cumecs (cubic meters per second – saniyədə kub metr).Okeanoqrafiyada bu 
göstərici SV (Sverdrup) ilə təyin olunur [4]:
Qeyd: 1SV(Sverdrup)=
𝟏𝟎
𝟔 𝒎
𝟑
𝒔𝒂𝒏
Şəkil 1.1-də sel vericisinin ümumi sturktur sxemi təsvir edilmişdir. Ümumi struktur sxemdə olan verici maye və 
ya qaz selini sensor vasitəsilə detektə edir. Həmən sensorlar maye və qaz selinin təsirindən müəyyən impulslar hasil 
edirlər və rəqəmli sayğac vasitəsilə sayılan impulslar hesablama blokuna ötürülür. Hesablama blokundan alınmış nəticələr 
yığılır, yaddaş qurğularına ötürülür və orada saxlanılır [3-4].