Collegium humanum varshava menejment universiteti andijon filiali psixologiya

tasviriy 
qobiliyatlar tarkibida etakchi xossalarning 
o‗rni ko‗rish analizatorining yuqori tabiiy ta‘sirchanligi – chiziqlar, nisbatlar, 
shakllar, yorug‗ va soya tomonlar, ranglar uyg‗unligi, maromi hissi, shuningdek, 
rassom qo‗lining sensomotor sifatlari, yuqori darajada rivojlangan obrazli xotira va 
boshqalarga berilgan. YOrdamchi sifatlarga esa badiiy xayol xossalari, emotsional 
mayl, tasvirga emotsional munosabat va h.k.larni kiritish mumkin. Tasviriy 
faoliyatga bo‗lgan qobiliyatlarni V.P. Kirienko o‗rgangan. 
Musiqa qobiliyatlari B.M. Teplov tomonidan tadqiq etilgan. 
Musiqiy 
qobiliyatlar tarkibida u quyidagi asosiy tarkibiy qismlarni ajratadi: musiqiy eshitish 

---

237 
qobiliyati, marom hissi va musiqiy xotira shular jumlasidandir. SHuningdek, 
Teplov aynan misiqiy faoliyat bilan shug‗ullanishda talab etiladigan, musiqiylik 
deb atalgan, individual-psixologik xususiyatlarning majmuini ajratib ko‗rsatdi. 
Uning belgisi o‗rnida B.M. Teplov ayrim mazmunning ifodasi sifatidagi musiqiy 
kechinmani hisoblaydi. Bundan tashqari, musiqaga nisbatan emotsional 
hozirjavoblik, Teplov bo‗yicha,- bu musiqiylikning asosi. 
Matematik 
qobiliyatlar ustida V.A. Krutetskiy ish olib borgan. Matematik 
qobiliyatar tarkibida matematik xotira, miqdoriy va fazoviy munosabatlar 
sohasidagi mantiqiy tafakkur qobiliyati, matematik materialning tezda 
kengaytirilgan holda umumlashtirish, bir operatsiyadan ikkinchisiga oson va erkin 
o‗tish, mulohaza va echimlarning aniqligi, oddiyligi, tejamkorligi va omilkorligiga 
intilish katta ahamiyatga ega. Matematik qobiliyatlar o‗zagini V.A. Krutetskiy 
tafakkurning matematik yo‗nalganligi tashkil etadi deb hisoblaydi. YOrdamchi 
xossalar sifatida sensor va aqliy sohalardagi individual-psixologik xususiyatlari 
matematik faoliyat talablariga javob beradigan, mos bo‗lgan sohadagi ma‘lum 
bilim, malaka va ko‗nikmalarning aniq zahirasini ko‗rsatadi. 
Pedagogik 
qobiliyatlarni N.V. Kuzmina, F.N. Gonobolinlar tadqiq qilganlar. 
Pedagogik qobiliyatlar tuzilishida pedagog odobi, kuzatuvchanlik, bolalarga 
muhabbat, bilimlarni berishga ehtiyoj, perseptiv, kommunikativ, tashkilotchilik va 
boshqa qobiliyatlar majmuasi etakchi sifatlar o‗rnini egallaydi. YOrdamchi 
sifatlarga artistlik mahorati, notiqlik, hazilkashlik va boshqalar kiradi. 
Tashkilotchilik
qobiliyatlari muammosini uzoq vaqt L.I. Umanskiy tadqiq 
qilgan. Muallif tashkilotchilik qobiliyatlari tarkibini aniqladi. Qobiliyatli 
tashkilotchi shaxsi uchun L.I. Umanskiy fikricha quyidagi sifatlar zarurdir, bular: 
shaxsning yo‗nalganligi, uning shayligi, umumiy sifatlari (muloqotchanlik, 
rivojlanganlikning umumiy darajasi, amaliy ong, kuzatuvchanlik, faollik, 
tashabbuskorlik, qat‘iyatlilik, tashkilotchilik, mustaqillik, o‗zini tuta bilish), 
maxsus xossalar (tashkilotchilik hissi, psixologik odob, emotsional-irodali 
ta‘sirchanlik, jamoatchilik faolligi, talabchanlik, tanqidiylik, tashkilotchilik 
faoliyatiga moyillik, shaxsning individual xususiyatlari shular jumlasidandir. 
O‗quvchilarning