Collegium humanum varshava menejment universiteti andijon filiali psixologiya

Xarakter aksentuatsiyasi 
– xarakter alohida xossalarining boshqalarga ziyon
keltirish hisobiga ortiqcha rivojlanishi, buning natijasida atrofdagilar bilan o‗zaro 
aloqalar yomonlashadi. Leongardning fikriga ko‗ra, shaxs aksentuatsiyasi, 
avvalambor, boshqa odamlar bilan muloqotda namoyon bo‗ladi. Shuning uchun, 
muloqot uslublarini baholashda aksentuatsiyaning ma‘lum tiplarini ajratish 
mumkin. K. Leongard quyidagi tiplarni keltiradi: 
1. 
Gipertim tip
o‗ta muloqotchanligi, sergapligi, imo-ishoralar, mimika va 
pantomimikaning kuchli ifodalanganligi bilan xarakterlanadi. Bunday odamda 
suhbatning boshlang‗ich mavzusidan chetlashishi kuzatiladi. Xizmat va oiladagi 
vazifalariga etarlicha jiddiy e‘tibor bermasligi vajidan atrofdagilar bilan tasodifiy 
nizolar sodir bo‗lib turadi. Bu tipdagi odamlar ko‗p hollarda nizolar tashabbuskori 
bo‗lib chiqadilar, lekin atrofdagilardan bu haqda tanbeh eshitsalar, hafa bo‗ladilar. 
Ushbu tip odamlarining ijobiy sifatlaridan chaqqonlik, faoliyatga chanqoqlik, ruhiy 
ko‗tarinkilik, tashabbuskorlik kabilarni keltirish mumkin. Shu bilan birga, ular 
ba‘zi bir yoqimsiz qirralar: engil tabiatlilik, ahloqsiz harakatlarga moyillik, o‗ta 
ta‘sirchanlik, xomxayollik, o‗z vazifalariga etarlicha jiddiy yondoshmaslik 
kabilarga ega. Ular qat‘iy intizom, zerikarli faoliyat majburiy yolg‗izlik 
sharoitlariga qiyin moslashadilar. 
2. 
Distim tip
– bu tip past muloqotchanlik, kamgaplik, ustun tushkunlik 
kayfiyati bilan xarakterlanadi. Bunday odamlar, odatda, uydan chiqmaydilar, 
shovqindan qiynaladilar, nizolarga qo‗shilmaydilar, odamovilik turmush tarzini 
kechiradilar. Ular do‗stlarini qadrlaydilar va ularga bo‗ysunishga tayyor bo‗ladilar. 
Ushbu tip odamlarining ijobiy sifatlaridan: jiddiylik, vijdoniylik, haqgo‗ylik 
kabilarni keltirish mumkin. Lekin ularda yoqimsiz sifatlar ham mavjud, bulardan: 

---

223 
sustlik, 
tafakkurning 
sekinlashganligi, 
harakatlarining 
qovushmaganligi, 
individuallikdir. 
3. 
Sikloid tip
– ularga kayfiyatning davriy ravishda tez-tez o‗zgarib turishi 
xosdir, buning natijasida atrofdagi odamlar bilan muloqot tarzi ham o‗zgarib 
turadi. Ko‗tarinki kayfiyat davrida bunday odamlar kirishimli, ruhiy tushkunlik 
davrida odamovilik kabi qirralarga ega bo‗ladilar. Ruhiy ko‗tarinkilik davrida ular 
o‗zlarini gipertim aksentuatsiyasi xarakterli odamlar kabi, tushkunlik davrida 
distim aksentuatsiyali odamlar kabi tutadilar. 
4.