Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

пероксисомалар – 
майда органеллалар бўлиб, H
2
O
2 
ажралишида ва 
парчаланишида, ѐғ кислоталарни парчалашда, ҳамда ўт кислоталари ва 
холестерин синтезида иштирок этади; Юқорида келтирилган органеллалар 
классик мембранали органеллаларга 
киради. Митохондриялардан ташқари 
уларнинг бари ҳужайра вакуоляр системасига бирлаштирилади.
Ҳужайра биологиясининг охирги ўн йилликларда қўлга киритган 
ютуқлари ҳужайранинг мембранали тузилмаларини янада чуқурроқ 
ўрганишга имкон берди. У ѐки бу вакуоляр мембран тузилмалар ҳақида янги 

---

62 
далиллар пайдо бўлди. Гарчан бу тузилмалар келиб чиқиши, тузилиши ва 
функциясига кўра плазмолемма ва классик мембранали органеллалар билан 
чамбарчас боғлиқ бўлсада, кўп ҳолларда уларга ҳужайранинг мустақил 
структуралари деб қаралади:
- 
транспорт пуфакчалари – 
ўз ичига пиноцитоз, эндоцитоз ва қопланган 
(ҳошияланган) пуфакчаларни олиб, ҳам эндоцитоз, ҳам экзоцитоз 
жараѐнларида иштирок этади. Пуфакчалар бир биридан транспорт қилиш 
усуллари ва ташиладиган модданинг турларига қараб ажралиб туради;
- 
эндосомалар – 
эндоцитозпуфакчаларида келган оқсилларни саралаш ва 
уларни ҳужайранинг турли компартментларига етқазиб бериш вазифасини 
бажаради. Эндосомаларнинг 
илк
ва 
кеч
турлари фарқланиб, улар биргаликда 
эндосомал компартментни ташкил қилади. Кеч эндосомаларга лизосомалар 
ҳосил бўлишининг илк босқичи деб қаралади.
Мембранасиз органеллалар
: 
- 
рибосомалар – 
оқсил синтези кечадиган тузилмалар бўлиб, рибосомал 
РНК (рРНК ) ва рибосомал оқсиллардан иборат;
- 
микронайчалар ва уларнинг ҳосилалари -
тубулин оқсилидан иборат 
найчалар бўлиб, актин ва оралиқ микрофиламентлар билан биргаликда 
цитоскелетнинг асосини ташкил қилади;