Chumolilar haqida ma`lumot reja: chumolilar haqida ma`lumot

2.CHUMOLILARNING IN QURISHI

Umumiy maydoni 15 kv metrni tashkil etuvchi inda yuztagacha xona bo’ladi. Xonalarning ayrimlari ombor vazifasini o’taydi va ularda bug’doy, meva urug’lari va  quritilgan  hasharotlar  saqlansa,   boshqalarida shishgan buqoqlarida butun oila a'zolari uchun shirin suyuqdikni   asraydigan   chumolilar   turadi.   Issiq galereyalarda g’umbak va lichinkalar saqlanadi. Bir kunda 40 mingtagacha tuxum qo’yadngan ona chumoli alohida xonada yashaydi. Katta zallarda esa chumolilar to’planib, dam oladi.Chumoli inida qabriston, hojatxona va chiqindixona vazifasini o’tovchi xonalar ham bor. Chiqindixona vaqti-vaqti bilan tozalab turiladi. Chumolilar o’z uylarini mog’or bosish va chirishdan juda ehtiyot qiladi. Indagi barcha xonalar butun yoz davomida shamollatib turiladi. In tubidan nam tortib qolgan barglar, chiriy boshlagan ninabarglar   chiqarib   tashlanadi.   Barglar quyoshda quritiladi, yaroqsizlari esa yangisiga almashtiriladi. Namlikka qarshi chumolilarning xo’jalik ishlari bilan shug’ullanuvchi qismi kurashadi. Ular quyoshli kunlarda "pentxaus" darajasida maxsus joylarda toblanadi va sovib ulgurmasidan pastga tushadi. Bunday chumolilar "isitish  moslamalari"  vazifasini o’taydi.  Bunday tirishqoqlik va g’amxurlik natijasida chumoli ini bir joyda uzoq yillar davomida saqlanib qoladi. Masalan. shveytsariyalik olim Avgust Forel yoshi 90 yildan ortiq bo’lgan chumoli iniga duch kelgani haqida yozgan.Barcha   ishchi   chumolilar   —   urg’ochi.  Qo’riqlash, qurilish,  uylarni  ta'mirlash,   razvedka,  dushmanga qarshi kurashish, yegulik topish ham ularning zimmasida. Lekin hozirgacha chumolilarning muhim axborotni bir-biriga qanday yetkazishi va qanday muloqotda bo’lishi to’liq  o’rganilmagan. Ba'zan   ular   bir - birlarini mo’ylovlari bilan paypaslaydi va yo’llarni hidlaydi. Chunki    yo’ldagi    ularning    sheriklari    tomonidan qoldirilgan ferromonlarda muhim ma'lumot bo’ladi. Chumolilar ultratovush vositasida ham bir-biri bilan muloqotda bo’lishi mumkin, deb hisoblanadi. Masalan, chumolilardan bittasi yong’inni ko’rib qoladigan bo’lsa, oradan bir necha soniya o’taboq, butun jamoa himoyaga otlanadi.  Ular himoya chizig’ini tashkil etib, alangani o’chirish uchun kislote sepadi.

B ir yilda bir marotaba, ma'lum kun va soatda indan minglab qanotln erkak va urg’ochi chumolilar uchib chiqadi.  Juftlashish havoda ro’y beradi, qanot ham shuning uchun kerak. Shundan sung qanotlar tashlab yuboriladi. Urg’ochi chumolilar inga qaytadn va nasl paydo bo’lmaguncha hech narsa yemaydn va ichmaydi. Erkak chumolilar esa ochlikdan nobud bo’ladi. Chunki endn ularnnng keragi bo’lmaydi. Ma'lumot o’rnnda aytish joizki,  juftlashuvchi chumolilar faqat nasl qoldirish uchun maxsus parvarish qilinadi.