Chulg‘amlarining magnit yurituvchi kuchlari

Ikki qutbli yig'ilgan chulg‘amli mashinaning sxemasi (a) va yig'ilgan chulg'am MYKning taqsimlanish diagrammasi (b).
nolga teng deb qabul qilinsa, u holda MYK ning taqsimlanishi stator aylanasi bo‘ylab to‘g‘ri burchakli to'rtburchak shaklida bo‘ladi. Taqsimlangan chulg'amning MYK. Magnit maydonning taqsimlanish egri chizig'ini sinusoidaga yaqinlashtirish maqsadida, har bir faza g'altaklari bir nechta pazlarga joylashtiriladi. Bunda chulg'amning sovitilishi ham yaxshilanadi.

6 ta pazga (q = 3) joylashtirilgan ikki qutbli mashina chulg‘ami ko‘rsatilgan. Bunday chulg‘am MYK ning taqsimlanish shakli pog‘onasimon bo‘ladi. Taqsimlangan chulg‘amning MYK o‘ramlar soni w = w'/ 3 bo‘lgan va fazoda a = pb/t burchakka (bunda p — qo‘shni pazlar o‘qlari orasidagi masofa) siljigan uchta yig‘ilgan chulg‘am MYK larining geometrik yig‘indisidan iborat bo‘ladi.

Taqsimlangan chulg‘am MYK 1-garmonikasi quyidagicha ifodalanadi: — birinchi garmonika uchun chulg'amtiing taqsimlanish koeffitsienti
(q = 3). Umumiy holda nn-garmonika uchun chulg‘amning taqsimlanish koeffitsienti quyidagicha topiladi: bunda va — alohida g‘altaklar MYK larining va-garmonika tashkil etuvchilari orasidagi siljish burchagi.
Chulg‘am g‘altaklarini pazlar bo‘yicha taqsimlab joylashtirish, uning natijaviy MYK egri chizig'idagi yuqori garmonikalar amplitudalarini ancha kamaytiradi va mashina havo oralig‘idagi maydon shaklini sinusoidaga yaqinlashtiradi.
Qadami qisqartirilgan chulg’amning MYK. Taqsimlangan chulg‘amda MYK ning 5, 7-garmonikalarning ta’siri ancha kamayadi, lekin ayrim garmonikalar juda oz miqdorda kamayadi. Shuning uchun taqsimlangan chulg amda chulg‘am qadami qisqartiriladi (ySinxron va asinxron mashinalarda aylanma magnit maydon hosil qilish usullari har xil bo‘lsa ham (masalan, sinxron generatorda rotor bilan birga aylanadigan qo‘zg‘atish chulg'amiga o‘zgarmas tok berib aylanma magnit maydon hosil qilinsa, uch fazali asinxron motorda esa bunday maydon stator chulg‘amidan uch fazali tok o‘tganda hosil bo'ladi), stator chulg‘amida elektromagnit induksiya qonuniga asosan aylanma magnit maydon tufayli EYK laming hosil bo‘lish jarayoni bir xil kechadi.

Sinxron generatorlaming stator chulg‘ami o‘tkazgichlariga (o‘ramlariga ham) nisbatan har xil qutbiylikdagi (ishoradagi) qutblar navbatma-i navbat o‘tishi tufayli hosil bo‘ladigan EYK o‘z yo‘nalishini o‘zgartirib turadi, ya’ni o‘zgaruvchan bo‘ladi. Magnit maydon bir marta aylanganida o‘tkazgichdagi EYK ning davri “p” ga, “n” ta aylanganida esa “pn” ga teng bo‘ladi; demak, uning chastotasi: f, = pn / 60.
Mashina havo oralig‘ining “x” nuqtasidagi o'tkazgich EYK ning oniy qiymatini aniqlash formulasi umumiy hol uchun quyidagicha yoziladi: Bundan, rotoming burchak tezligi v ni o‘zgarmas qilinganda va stator chulg'ami o'tkazgichining aktiv (magnit maydon ta’siridagi) uzunligi /5 = const bo‘lganligi tufayli, EYK magnit maydonga mutanosib ravishda o'zgarib, uning vaqt bo‘yicha o‘zgarish shakli mashina havo oralig‘idagi magnit induksiya V8 ning qo‘sh qutb bodinmasi (2x)dagi taqsimlanishini takrorlaydi.
Umumiy holda induksiyaning taqsimlanish shakli nosinusoidal xarakterda bo‘ladi. Induksiyaning egri chizig‘i absissalar o‘qiga va qutblar o‘qiga nisbatan simmetrik bo‘lganügi tufayh, bu egri chiziqni Fure qatoriga yoyganda, unda faqat toq garmonikalar bo‘ladi. Ularni