Чўл минтақасининг экологик-географик тавсифи

Xalqaro hamjamiyatning tarkibiy qismi hisoblangan Markaziy Osiyo mintaqasining barqaror rivojlanishini ta’minlovchi ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik muammolarni echishda O’zbekiston XEH masalalariga katta etibor bermoqda. Respublikada tabiatni muhofaza qilish ishlari boshqa davlatlar va Xalqaro tashkilotlar bilan har tomonlama hamkorlik qilish orqali amalga oshirilmoqda. Mustaqillik yillarida atrof-muhit muhofazasi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning turli jihatlarini tartibga soluvchi ko’plab Xalqaro shartnomalar va bitimlar tuzildi.

Xalqaro hamjamiyatning tarkibiy qismi hisoblangan Markaziy Osiyo mintaqasining barqaror rivojlanishini ta’minlovchi ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik muammolarni echishda O’zbekiston XEH masalalariga katta etibor bermoqda. Respublikada tabiatni muhofaza qilish ishlari boshqa davlatlar va Xalqaro tashkilotlar bilan har tomonlama hamkorlik qilish orqali amalga oshirilmoqda. Mustaqillik yillarida atrof-muhit muhofazasi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning turli jihatlarini tartibga soluvchi ko’plab Xalqaro shartnomalar va bitimlar tuzildi.

Toshloq cho’llar

• Toshloq cho’llar
• O’rta Osiyoning shimoliy qismidagi tekislik zonalarda toshloq cho’llar asosiy landshaft sanaladi va katta maydonni egallaydi. Ular orasida eng yiriklari Betpakdala va Ustyurt platolaridir. Bu ikkala cho’l bir-birlariga har jihatdan juda o’xshash. Ularning yuza qismi gips kristallari bilan qoplanganligi sababli gipsli cho’llar ham deb yuritiladi. O’rta Osiyoning janubiy qismida ham toshloq cho’llar mavjud, ammo ular alohida uchastkalar shaklida tog`lar atrofida shakllangan. Shag`alli cho’llar va qirlar ham toshloq cho’lga tegishli hududlar sanaladi.
• Toshloq cho’llar hayot sharoitlari bilan qumoq va sho’rxok cho’llardan sezilarli darajada ajralib turadi, gilli cho’llarga esa ancha o’xshab ketadi. Mazkur tipdagi cho’llar o’simliklar hayoti uchun ancha noqulayliklarga ega.

Sho’rxok cho’llar.

• Sho’rxok cho’llar O’rta Osiyo tekisliklarining kichik qismida tarqalgan. Ularga Borsa-Kelmas (Ustyurtda joylashgan, «ko’l» ham deb yuritiladi, maydoni I mln.ga atrofida), Qoraqumda joylashgan Sariqamish botig`idagi sho’rxoklar, Aydar sho’rxoki, Baland Sor sho’rxogi, Ming buloq, Og`itma, Karrak ota sho’rxoklari va Qizilqumda notekis joylashgan sho’rxoklarni kiritish mumkin. Xuddi shunday sho’rxoklar ko’llarning qurib qolgan qismlarida ham uchraydi.

Gilli cho’llar.

• Gilli cho’llar (efimer cho’llar) cho’zilgan uzun polosalar shaklida bo’lib, ayrim joylarda uzuk-uzuk holatni egallaydi. Bu tipdagi cho’llar Badxizda, Qashkadaryoda (Qarshi dashti), Sirdaryoning ikkala tomonida (Dalvarzintepa va Mirzacho’l dashti) va Qoratog`ning janubiy etagida joylashgan. Bu tipdagi cho’llarning relefi turli-tuman. Er usti suvlari boshqa tipdagi cho’llarga qaraganda nisbatan serob.