Chizma geometriyasi va muxandislaik grafikasi

105-rasm 
Xuddi  shundan 
R(R
H
,,
R
V
)  tekislikni 
V 
tekislikka  ham  jipslashtirish  mumkin 
(106-rasm).  Buning  uchun  berilgan  R  tekislikning  R
H
gorizontal  izida  ixtiyoriy 
A 
nuqta tanlab, uning aylantirish radiusi 
R
x
 A' 
aniqlanadi va tekislikning R
H
 izini 
R
V
izi 
atrofida aylantirib, tekislikka jipslashtiriladi. 
Umumiyvaziyatdaberilgantekislikkategishligeometrikshaklninghaqiqiyo'lcha
minianiqlashuchununingxarakterlinuqtalariniproyeksiyalartekisligigajipslashtirishy

---

o'libilananiqlanadi.  Masalan, 
Q(Q
N
 
,Q
V
)
 
tekislikkategishli
∆
ABC(A'B
‛
C
‛
,  A"B"C") 
ning 107-rasm) haqiqiy   
106-rasm                            107-rasm 
o'lchamiuning 
A, V 
va S nuqtalarini V tekislikka jipslashtirish bilan aniqlanadi. 
Shuningdek,  umumiy  vaziyatdagi  tekislikda  joylashgan  biror  shakldagi  va 
o'lchamdagi  geometric  shaklning  proyeksiyalarini  yasash  masalasi  ham  qo'yilishi 
mumkin.  Bunday  masalalarni  yechish  uchun  umumiy  vaziyatda  berilgan  tekislik 
proyeksiyalar  tekisligiga  jipslashtiriladi  va  talab  qilingan  geometric  shakl  shu 
tekislikda  tasvirlanadi.  So'ngra  mazkur  tekislik  yana  dastlabki  umumiy  vaziyatga 
keltiriladi. 
Masalan, 
P 
tekilikning 
H 
tekislikka jipslashtirilgan vaziyati 
P
H
, P
V
 , P
V1  
izlari 
va uning ustida R radiusli aylan aberilgan. Bu aylananing (108-rasm) 
P 
tekislikdagi 
proyeksiyalarini  yasash    uchun  aylana  markazidan  tekilikning  h'
1 
gorizontali 
o'tkaziladi va 1
‛
1 
nuqta aniqlanadi. Bu nuqtadan tekislikning ,P
N 
iziga perpendikulyar 
o'tkazib, 
Ox 
proyeksiyalar o'qida 1
‛
 
nuqta topiladi. Bu nuqtadan gorizontalnin gh' 
Proyeksiyasi o'tkaziladi. So'ngra 
P
x 
markazdan 
P
x
1
‛
1 
radius bilan o'tkazilgan yoyning 
1
‛
 
dan 
Ox 
o'qiga  o'tkazilgan 
perpendikulyar 
bilan 
kesishgan  1"  nuqtasi  topiladi. 
Bu  nuqtadan  gorizontalning 
h"  proyeksiyasin  o'tkaziladi. 
So'ngra  1"  va 
P
x 
nuqtalardan 
tekislikning  P
V 
izi  o'tkaziladi. 
Aylana 
markazining 
proyeksiyalarini yasash uchun 
O
‛
1 
dan 
P
N 
ga  perpendikulyar 
o'tkazib, h' bilan kesishgan 
O
‛
nuqtani va h" da 
O" 
nuqta topiladi. Shuningdek, bu 
gorizontalda  joylashgan  aylananing 
A'
1
va 
B
‛
1
nuqtalarining 
A',  A" 
va 
B',  B" 
proyeksiyalari aniqlanadi. 
Tekislikning  f
1
  frontalini  aylananing  markazi 
O
‛
1
dan 
P
1V 
ga  parallel  qilib 
o'tkazilib,  aylananing  EE'
1
  va  F'
1
  nuqtalarning  EE',  EE"  va  F',  F"  proyeksiyalari 
yasaladi. 
Xuddi shu tarzda aylananing L
‛
1
 va T'
1 ,
 C
‛
1
 va D'
1
 nuqtalarning proyeksiyalari 
tekislikning  gorizontallari  yordamida  aniqlanadi.  Bu  nuqtalarning  bir  nomli 
proyeksiyalarini mos ravishda o'zaro tutashtirilsa, aylananing gorizontal va frontal 
proyeksiyalari (ellips sifatida) hosil bo'ladi. 

---