Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

4. Yuridik shaxslarning turlari 
Yuridik shaxslarning turlari jamiyatda mavjud bo`lgan mulk shakllariga bevosita 
bog`liqdir. Ma'lumki, O`zbekiston Respublikasida mulk xususiy mulk va ommaviy 
mulk shakllarida bo`lib, yuridik shaxslar ham o`z navbatida davlatga tegishli va 
xususiy (nodavlat) yuridik shaxslar ko`rinishidadir. FKning 40-moddasida 
aytilganidek, foyda olishni o`z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan (tijoratchi 
tashkilot) yoki foyda olishni ana shunday maqsad qilib olmagan tashkilot (tijoratchi 
bo`lmagan tashkilot) yuridik shaxs bo`lishi mumkin. 
Tijoratchi bo`lgan yuridik shaxslar jumlasiga xususiy korxonalar, xo`jalik 
shirkatlari va jamiyatlari, ishlab chiqarish kooperativlari hamda unitar korxonalar 
kiradi. 
Tijoratchi bo`lmagan yuridik shaxslar jumlasiga jamoat birlashmalari, jamoat 
fondlari va mulkdor tomonidan moliyaviy ta'minlab turiladigan muassasalar kiradi. 
Tijoratchi bo`lmagan tashkilotlar o`z ustavida belgilangan maqsadlarga mos 
keladigan doiralarda tadbirkorlik faoliyatlari bilan ham shug`ullana oladi. Nodavlat, 
notijorat tashkilotlarning davlat va jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqib, 
1999 yil 14 aprelda O`zbekiston Respublikasining Nodavlat notijorat tashkilotlar 
to`g`risidagi qonuni46 qabul qilindi va amalga kiritildi. 

---

49 
FKning 77-moddasiga ko`ra yuridik shaxslar o`zlarining faoliyatlarini 
muvofiqlashtirish, shuningdek mushtarak manfaatlarini ifoda etish hamda himoya 
etish maqsadida uyushmalar (ittifoq) shaklida birlashmalar tuzishlari mumkin. 
Uyushma yuridik shaxs hisoblanib, uning a'zolari o`z mustaqilliklarini va yuridik 
shaxs huquqlarini saqlab qoladilar. Uyushma o`z a'zolarining majburiyatlari bo`yicha 
uyushmaning ta'sis hujjatlarida nazarda tutilgan miqdorda va tartibda subsidiar 
javobgar bo`ladi. 
Fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari ham yuridik shaxs sifatida 
fuqarolik-huquqiy munosabatlarning qatnashchilaridir (FKning 78-moddasi). 
Umuman, yuridik shaxslar o`z faoliyatlarida Fuqarolik kodeksi normalariga, soha 
qonunlariga, shuningdek ustavlari va boshqa ta'sis hujjatlariga asoslangan holda ish 
olib boradilar.