Chiqarish markazi

 
22.PAHTA VA BUG‘DOY HOSILINI YIG‘IB-TERIB OLISH VA 
HISOBLASH USULLARI 
 
Pahta hosilini yig„ib terib olish va hisoblash usullari 
 
Hosilni  yig„ish  va  hisoblash  har  qanday  dala  va  dala-laborotoriya 
tajribasining  yakunlovchi  pog„onasidir.  Nihoyatda  mas‟ulyatli  hisoblangan  bu 
davrda  tajriba  ijrochisining  e‟tibori  dalani  hosil  yig„im-terimiga  o„z  vaqtida  va 
puhta tayyorlashga qaratilishi lozim. 
 
Terim  qo„lda,  mashinada,  shuningdek,  ham  qo„lda  ham  mashinada 
o„tkaziladi. Unutmaslik kerakki, bu tadbir har yili bir hil usulda amalga oshirilgani 
ma‟qul. 
 
Yig„im-terimga aloqador barcha tayyorgarlik ishlari mavsum boshlanishidan 
bir necha kun avval tugatilishi, hisobli o„simliklar pahtasi bir-ikki kun oldin terib 
olinishi zarur. 
 
Tajriba  dalasini  pahta  terimiga  tayyorlash  variantlar  o„lchamini  tekshirish 
va  yo„qolgan  qoziqlarni  tiklashdan  boshlanadi.  So„ngra  hisobli  va  himoya 
egatlarini ajratishga kirishiladi. 

---

121 
 
 
Buning uchun tajriba dalasining yuqori qismidn 2-5m tashlab ikki chekka va 
o„rtasiga  nishon  belgisi  qo„yiladi-da,  to„g„ri  chiziq  hosil  qilinadi,  keyin  qanop 
tortiladi. 
 
Hosil  bo„lgan  chiziq  bo„ylab  o„simliklarning  tepa  tomondagilarini  biroz 
yotqizib  yo„lakcha  hosil  qilinadi.  Huddi  shunday  yo„lakcha  tajriba  dalasining 
pastki qismida ham  ochiladi. Agar variantlar 2 va undan ko„p yarusda joylashgan 
bo„lsa, ish ularning har birida bajariladi. 
 
Keyin  har  bir  variantdagi  hisobli  va  himoya  egatlari  ajratilib,  hisobli 
egatlarning  birinchi  qatoridagi  birnchi  qatoridagi  birinchi  o„simlikka  va  ohirgi 
qatordagi  ohirgi  o„simlikka  yorliq  (etiketka)  osiladi.huddi  shunday  yorliqlar 
variantning pastki qismidagi o„simliklarga ham osiladi Pahta hosili maydonchalar 
bo„yicha  terilishi  uslubiy  jihatdan  noto„g„ri,  butun  variant  bo„yicha  terib  olinishi 
kerak. (22.1. va 22.2chizmalar). 
 
Hosilni qo‘lda terish. Umumiy terimdan avval hisobli o„simliklardan pahta 
terilib,  bitta  ko„sakdagi  vazni  aniqlanadi.  Bunda  terilgan  pahta  haltachaga 
o„simlikdagi  yorliq  bilan  qo„shib  solinadi  yoki  yorliqdagi  ma‟lumotlar  haltacha 
ustiga  yoziladi.  Unda  tajribaning  nomi,  variantning  tartib  raqami,  takrorlanish 
ko„saklar soni, terim sanasi, pahta vazni, tajriba ijrochisi yoki laborant familiyasi 
ko„rsatilishi  lozim.  Har  bir  variantda  50,  100  ta  ko„sakdagi  pahta  terilib,  vazni 
aniqlanishi kerak. 
 
Hisobli  o„simliklarda  pahta  terib  olingach,  variant  bo„yicha  terimga 
kirishiladi.  Har  variantga  bitta  yoki  ikkita  terimchi  qo„yilib,  ularga  himoya 
qatorlari qaysi ekanligi ko„rsatiladi. Terimchilarning familiyalari va varianti hisob 
jurnaliga yozib qo„yiladi. 
 
Terilgan  pahta  yahshi  sozlangan  tarozida  tortib  olinadi  va  vazni  oldindan 
tayyorlangan daftarga (9-shakl) yozib boriladi. Bu daftar betlari sahifalanib, tajriba 
rahbari tomonidan tasdiqlanadi. 
 
Terimchilarni  terimga  boshqacha  usulda  ham  qo„yish  mumkin.  Buning 
uchun  terimchilardan  har  biriga  familiyasi,  variant  raqami  takrorlanishi  yozilgan 
qog„oz beriladi terimchi bu qog„zni tarozibonga topshiradi. 
 
22.1-chizm. Pahta terimiga tayyorlangan tajriba dalasining ko‘rinishi: a, v, v, g-
himoya egatlari; 1,2, 3, 4-hisobli egatlar. 

---

122 
 
  
22.2-chizma. Pahta terimiga tayyorlangan tajriba dalasining ko‘rinishi: a, v, g, -