130
I Bo‘laklangan usul
(A.V.Sokolov bo‘yicha)
Bo„laklangan usulni ko„rsatish uchun 4 takrorlanish va 4
variantdan tashkil
topgan tajribada 23.1.1.-jadvaldagi hosil ko„rsatkichlari berilgan.
23.1.1.-jadval
Pahta hosili, s/ga
Variantlar
tartib raqami
Takrorlanishlar
Hosilning
variantlar
bo„yicha
yig„indisi,
s/ga
Variantlar
bo„yicha
o„rtacha
hosil, s/ga
I
II
III
IV
1
29,9
35,8
37,2
36,5
139,4
34,9
2
42,1
43,6
41,5
44,2
171,4
42,9
3
37,9
39,5
40,8
39,8
158,0
39,5
4
38,7
36,6
42,4
38,9
156,6
39,2
Takrorlanishlar
bo„yicha hosil
yig„indisi
148,6
155,5
161,9
159,4
625,4
-
Takrorlanishlar
bo„yicha
o„rtacha hosil
37,15
38,88
40,50
39,85
-
39,1
1-takrorlanishning 1-variantida hosildorlik eng past: 29,9 s/ga.
U variantlar
o„rtacha hosilidan 5 s/ga yoki 14 % kam. Bu, bir qarashda yo„l qo„yilgan hatodek
tuyuladi. Og„ish ko„rsatkichni kvadratda ko„rsatamiz. Olingan kvadratlarni
jamlaymiz va ular yig„indisini h -1 ga, ya‟ni 3ga bo„lamiz,
kvadrat ildizidan
chiqargandan keyin hosilning asosiy kvadratik og„ishi qiymati (δ) ni bir variant
uchun olamiz ±3,32s (23.2.2.-jadval).
Uni √n=√4, ya‟ni 2 ga bo„lib o„rtacha ko„rsatkichning
kvadratli hatosini
topamiz: m
1
=1,66 s.
Bu o„rinda hato o„rtacha ko„rsatkich hamda mutloq qiymatlarda, s/ga da
ifodalanadi. Tajriba aniqligi m% quyidagi formula bo„yicha hisoblanadi:
Formulaga son qiymatlarini qo„yib, quyidagini topamiz;
Tajribaning 1-varianti bo„yicha olingan ma‟lumotlar
aniqligi ancha
qoniqarsiz, ishonchsiz. Shuning uchun 29,9 ni tekshirish kerak. Ishonchsiz
ma‟lumot ta‟lluqli bo„lgan snna,
bu holda h
1
(birinchi tarkrorlanish,
birinchi
variant) B.A.Dospehov (1979) (kichik tanlov) bo„yicha ι(tau) aniqlanadi. Bu
me‟zonning haqiqiy qiymati-ishonchsiz va undan oldingi yoki keyingi sana
orasidagi ayirmaning variatsi qamroviga nisbatidan iborat:
va
131
Shundan kelib chiqadigan bo„lsak, qatorning
chekka hadidan bittasi yoki
ikkalasi ham ishonchsiz hisoblanadi, lekin ularga yaqinroq h
2
va
hn-1
emas, ular h
1
va h
n
lar bilan qiyoslanadi.
h
1
...h
n
birinchidan ohirigacha takrorlanishlar tartibidir.
ι me‟zonining haqiqiy qiymati ushbu formula bo„yicha quyidagiga tengdir.
B.A.Dospehovda (1979) keltirilgan ma‟lumotlarga ko„ra. t me‟zonining
qiymati 5% li darajada mukimligida 4 karrali takrorlanishda 0,955 ga teng bo„ladi.
Agar ι hakiqiy ≥ ι nazariy bo„lsa, variant chikarib tashlanadi, agar ι
hak
ι
naz
dan
kam bo„lsa, variant koldiriladi. Ushbu holda ι
hak
ι
naz
dan kam bo„lgani uchun
variant koldiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: