77
Mikroelementlarning maqbul me‟yorlari samaradorligi o„rganilganda
variantlar 200-250 m
2
takrorlanish 4 karra bo„lishi kerak. Variantlar maydoni 100-
150 m
2
gacha qisqartirilganda takrorlanganligi 6-8 martagacha etkaziladi. Yangi
mikroo„g„itlar turi, me‟yorlari o„rganilganda variantlar o„lchami 50-100 m
2
8 karra
takrorlanishda bo„lgani ma‟qul.
Shu bilan birga o„simliklarning o„sishi va rivojlanish sur‟ati,
mikroelementlarning vaqt davomida va tuproq qatlamlari bo„yicha migrachiya
o„rganilayotgan mahsus, ko„p marta tuproq va o„simlik namunalari olish zarur
bo„lgan tajribalarda kichik variantli tajribalar qo„yish nojoizdir.
Tajriba variantlari va takrorlanishlari
bir yarusga joylatirilsa, dala ishlarini
mehanizatsiyalashtirish va pahtani mashinada terish imkoni yaratiladi. Ishlab
chiqarish tajribalarini bir yarusda joylashtirish shart.
Mikroelementlar samaradorligi o„rganilishda ular chigitlarni ivitishda yoki
ularning ustiga purkashda, tuproqqa solishda va g„o„zani
ular eritmasi bilan
purkashda ishlatilishi mumkin. Chigitlarni namlash (ivitish) va mikroelementlarni
tuproqqa kuzgi shudgordan avval, ekish oldidan va amal davrida oziqlantirishda
solish katta qiziqish uyg„otadi.
Mikroelementlar kuzgi shudgordan avval solishda ularning me‟yorlari
oshirilishi zarur, chunki qishki yog„ingarchilik bilan tuproqdan yuvilib va turoqqa
birikib ketishi mumkin. Shu munosabat bilan va g„o„zaning biologik hususiyatlari
hisobga olinib, mikroelementlar ekish oldidan va oziqlantirishlarda keng
qo„llanilmoqda.
Mikroelementlar
samaradorligi, ularni solish me‟yori, muddati va sepish
usullari o„rganilganda (chiqindilar, helatlar va b.qlar bilan mahsus tajribalardan
tashqari) quyidagi tehnik tuzlar ishlatiladi: V-N
3
VO
3
; Zn-ZnSO
4
*7H
2
O; Cu-
CuSO
4
*5H
2
O; Mn-MnSO
4
*5H
2
O; Mo-(NH
4
)
2
MoO
4
; Co-CoSO
4
*7H
2
O.
Mikroo„g„itlar me‟yori hisoblanganda tuzlar konsentratsiyasi emas,
balki
ta‟sir etuvchi mikroelement ko„rsatiladi. Tuzlar konsentratsiyasi esa chigit
ivitilganda hisobga olinadi.
Tukli chigitlar ekishdan oldin quyidagi tuzlarning qayd etilgan foizidagi
konsentratsiyasi bilan namlanadi: bo„r – 0,02-0,05 %; marganets – 0,05 %; ruh –
0,03-0,04 %; mis – 0,02-0,03 %; molibde – 0,01-0,005 % va kobalt – 0,01-0,016
%. Namlash davomiyligi 12 soat, chigit va eritma (suv) nisbati 2:1.
G„o„zaga beriladigan mikroelementlar me‟yori sepish muddati, tuproq
ularning o„zlashtiruvchi shakli bilan ta‟minlanganligiga bog„liq.
Mikroelementlar
me‟yorlarini o„rganish uchun ularning bir-biridan keskin farqlanuvchi 3-4 ta
me‟yori olinishi zarur. Mikroelementlarning maqbul me‟yorlari turli tuproq-iqlim
sharoitida o„rganilayotganda ekish oldidan va ozuqlantirishlarda gektariga: bo„r
uchun 1,0-1,5 kg, ruh uchun 2-4 kg, mis uchun 1-3 kg, maganets uchun 4-10 kg,
molibden uchun 0,5-1,0 kg va kobalt uchun 0,3-0,5 kg/ga.
Mikroo„g„itlar bilan o„tkaziladigan tajribalarning to„g„ri qo„yilish sharti –
ularni aniq me‟yorlash va variant bo„yicha tekis taqsimlashdir. Mikroo„g„itlar
asosiy o„g„itlar bilan birga traktorga o„rnatilgan kultivator-o„g„itlagich yordamida
sepilishi kerak. Bunda o„g„itlagichni zarur me‟yorga sozlash uchun hisoblangan
ma‟lumotlardan foydalanilishi zarur.
78
Kichik maydonli tajribalarda mikroo„g„itlarni qo„lda sepish mumkin. Lekin
bunda ularni aniq me‟yorlash va bir tekis taqsimlashga e‟tibor berish zarur. Bu
turdagi tajribalarda mikroo„g„itlar tuproq bilan aralashtirilib sepiladi.
Mikroelementlar ekishgacha berilganda ularni bir tekis taqsimlash maqsadida
variant ayrim qismlarga bo„linib, aniq hisoblangan o„g„itlar sochiladi; amal davrida
berilganda esa, variantga hisoblangan me‟yor qatorlar soniga taqsimlanib solinadi.
Shu bois har bir variant uchun zarur modda tortilib, qopchalarga solinadi-da, ustiga
mikroelement nomi, miqdori, variant tartib raqam yozib qo„yiladi va ular tajriba
tizimi asosida qo„llaniladi.
Mikroo„g„itlar me‟yorini tajriba tizimiga
binoan variant maydoniga
hisoblashda gektarga mo„ljallangan miqdorga va tehnik tuzlardagi modda
miqdoriga asoslanadi: bo„r kislotada (N
3
VO
3
)-17,5 % V; maganets sulfatida
(MnSO
4
*5H
2
O)-22,8 % Mn; ammoniy molibdatda ((NH
4
)
2
MoO
4
)-49,0 % Mo; ruh
sulfatida (ZnSO
4
*7H
2
O)-22,0 % Zn; mis sulfatida (CuSO
4
*5H
2
O)-25,5 % Cu;
kobalt sulfatida (CoSO
4
*7H
2
O)-21,0 % So.
Misol:
1,0 kg bo„rni (hisob elementi bo„yicha yuritiladi, ya‟ni ta‟sir etuvchi
modda). 1 gektarga sepish kerak. Agar bo„r kislotasida 17,5 % bo„r bor bo„lsa,
undan 1 gektarga qancha sepish kerak? Hisob uchun ushbu proporsiya tuziladi:
100-17,5
h-100h1,0/17,5=5,7 kg gekrarga to„g„ri kelsa, maydoni 200 m
2
H-1,0
bo„lgan variantga
10000-5,7
h=200h5,7/10000=0,114 kg zarur ekan.
200-h
Mikroo„g„itlar bilan o„tkaziladigan tajribadarda g„o„zani parvarishlash,
hisob-kitoblar va fenologik kuzatuvlar, tuproq va o„simliklardan
namunalar olish
dala tajribalari yuritishning O„zPITI da qabul qilingan uslubi asosida bajariladi.
Asosan mikroelementlar tuproqdagi quyidagi miqdorlarida samara beradi:
bo„r-1mg/ga dan kam (qaynatilgan suvli eritmada), marganets-100mg/ga, ruh-1,5-2
mg/ga, mis-0,5mg/ga va kobalt 0,2 mg/ga dan kam bo„lganda (rN 3,5 bo„lganda
natriy atsetat eritmasida), molibden 0,15 mg/kg dan kam bo„lganda (oksalatli
eritma). Mikroo„g„itlar bilan tajriba o„tkazish uchun tanlangan paykallar bo„yicha
asosiy agrokimyoviy tavsifnomadagidan tashqari ularning o„rganilayotgan
mikroelementlar o„zlashtiriladigan turlari tahlil qilinadi. Mikroelementlar miqdori
yuqorida qayd etilganlardan kamroq bo„lganda tajribani o„tkazish maqsadga
muvofiqdir.
O„simliklar (g„o„za)ni o„g„itlash bo„yicha o„tkaziladigan
Do'stlaringiz bilan baham: