Chiqarish markazi


O‘rtacha ko‘rsatkichlar farqning ishonchliligini baholash



Download 5,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/85
Sana08.06.2022
Hajmi5,37 Mb.
#642854
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   85
Bog'liq
dala tajribalarini olib borish

O‘rtacha ko‘rsatkichlar farqning ishonchliligini baholash 
Matematik ishlov berish-o„rtacha ko„rsatkichlar farqi ishonchliligining 
haqqoniy me‟zoni (kriteriysi)dir. Shu bilan birga uning natijalari biroz nisbiy 
ahamiyat kasb etadi. Bu farqning mazmuni quyidagicha: 
23.7.1-jadval ma‟lumotlaridan ayon bo„lishicha, ikkita o„rtacha ko„rsatkich 
farqi shu farqning hatosiga teng, ya‟ni D/m
d
=1,0 bo„lsa, 30 dan ortiq sonli 
kuzatuvda farqlar ishlonchliligi 84,1% ga yoki 100 imkoniyatdan 84,1 ga teng 
bo„ladi. Agar farq o„z hatosidan ikki marta oshib ketsa, farqlar ishonchliligi 97,7 % 
yoki 100 imkoniyatdan 97,7 ga teng bo„ladi. 
D/m
d
=3 bo„lganda farq ishonchliligi 99,9%gacha etadi. 
Demak, ikki o„rtacha ko„satkich farqi o„z hatosiga teng bo„lsa yoki undan bir 
necha marta oshib ketsa, shunga mos holda ishonchliligi ma‟lum ehtimollikni 
tashkil etadi. 
Kuzatuvlar soni 20-30 dan kam bo„lganda Styudentning t me‟zoni 
(kriteriysi)ni qo„llash darkor. t ning qiymati erkin darajalar soni va ehtimollik 
darajasiga bog„liq (23.7.2-jadvalga qarang). Dala tajribalaridagi amaliyotda 
variantlar soni 1=8-10 va takrorlanishlar n=4-6, erkin darajalar soni (ℓ-1) (n-1) 
bo„lganda, o„rtacha (8∙4)=32 ga teng bo„ladi, ehtimollik darajasiga 0,95 
(B.A.Dospehov qabul qilgan) ,2,0 m
d
ga mos keladi. SHu ehtimollik darajasi erkin 
darajalar soni 9 bo„lganda me‟zon (kriteriy) t 2,3 md bo„ladi. Demak, bu usulda 
ishlanganda t-haqqoniy ko„rsatkichdir, chunki bir hil ehtimollik darajasida, lekin 
turli erkin darajalarda tning juda aniq qiymati beriladi. 
Shu bilan birga D/m
d
=2 bo„lganda, ya‟ni farq o„z hatosidan 2 marta oshib 
ketganda, ishonchlilik kuzatuvlar soni ko„p bo„lganda 100 ema, 97,7 % bo„ladi 


149 
(23.7.2-jadval). Bu o„rinda farqning to„liq, mutloq ishonchliligi haqida emas, balki 
ancha yuqori ishonchlilig haqida fikr yuritayapmiz. 
23.7.2-jadval 
Kuzatuvlar soni 30 dan ko„p bo„lganda ikki o„rtacha ko„rsatkich orasidagi farqning 
ishonchliligi 
D/md 

D/md 

D/md 

D/md 

0, 
57,9 
0,8 
78,8 
1,4 
91,3 
2,0 
97,7 
0,3 
61,8 
0,9 
81,3 
1,5 
93,8 
2,1 
98,2 
0,4 
65,5 
1,0 
84,1 
1,6 
94,5 
2,2 
98,6 
0,5 
69,2 
1,1 
86,4 
1,7 
95,5 
2,4 
99,2 
0,6 
72,6 
1,2 
89,0 
1,8 
96,4 
2,6 
99,5 
0,7 
75,8 
,3 
80,3 
1,9 
97,1 
3,0 
99,9 
Hattoki, D/m
d
=1,5 bo„lganda, ya‟ni o„z htosidan faqat biro yarim marta katta 
bo„lsa ham variantlar orasidagi farqni ishonchsiz deb aytish mumkin emas, chunki 
30 dan ko„proq sonli kuzatuvlardagi farq 93,8% ehtimollik darajasida olingan. 
Demak, tajriba variantlari orasidagi farq katta ehtimollik darajasi olingan. 
Huddi shu kabi Styudent me‟zoni (kriteriysi) bo„yicha qabul qilingan 
ehtimollik darajasi 0,95 kam sonli kuzatuvlar uchun ham biroz shartli ahamiyatga 
ega. 20-30 erkin darajali sonda 0,95 ehtimollik darajasi 2,09-2,04 ga mos keladi 
(tajribaning ikkilangan hatosi). Erkin darajalari soni 30 va undan yuqori ehtimollik 
darajasida (0,99) t me‟zoni (kriteriysi)ning qiymati 275 ga teng bo„ladi. Demak, 
hosil ko„rsatkichlari orasidagi farq bir hil erkin darajalar sonida NSR
05
-5% 
ahamiyatlilik darajasidan oshiqroq bo„lganda 95% li ehtimollik darajasiga mos 
keladi, NSR
01
-1% ahamiyatlilik darajasidan oshiqroq bo„lgan hosillar orasidagi 
farq 99% li ehtimollik darajasiga to„g„ri keladi, ya‟ni katta ishonchlilik darajasida 
aniqlangan. Bu A.V.Sokolov, P.N.Konstantinov va boshqalar tomonidan 
aniqlangan o„rtacha ko„rsatkichlar farqi ishonchliligi bilan bir hildir. Farqi 
shundaki, B.A.Dospehov bu ishonchlilikni Styuden bo„yicha t me‟zoni (kriteriysi) 
bilan aniqlangan. 
Tajriba hatosini aniklash birinchi darajali ahamiyatga ega, chunki u ikki 
kiyoslanayotgan variant orasidagi fark asosida aniklangan ishonchlilikni chukur 
mulohaza kilib, odilana baholash imkonini beradi. 
Shuning uchun hosil hakidagi ma‟lumotlarga ishlov berish shart. Chunki 
uslubiyat buzilishi okibatida olingan ma‟lumotlar shu darajada ma‟lum 
konuniyatlar chegarasidan chiqib katadiki, bunda hech qanday matematik ishlov 
ahvolini tuzatolmaydi. Bunday hollarda yagona chora-tajribadan butunlay voz 
kechish, uni hisobdan chikarishdir. 

Download 5,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish