Чётлар рақамлари Счётлар номи

БТ

014

Фойдаланишдаги инвентарь ва хўжалик жиҳозлари

БТ

Мисол учун, АҚШда ҳам жуда машҳур одамлар Ерни думалоқ эмас, текис деб билишади ва керак бўлса, жуда кўп муҳокамалар қилишади. Шунинг учун, агар Ўзбекистонда инсонларнинг иқтисодий билим даражалари АҚШ ёки Ғарбий Европадагига тенглашган тақдирда ҳам бирор нарса ўзгарадими, йўқми айтолмайман.

Лекин яна шуни айтиш ҳам керакки, иқтисодий саводхонликка антоним бу иқтисодиёт ҳақида билмаслик эмас, балки иқтисодиёт ҳақида нотўғри тушунчага эга бўлиш. Яъни Ўзбекистондаги ҳеч қачон иқтисодиётни ўрганмаган одамга иқтисодиётни ўргатиш иқтисодиёт ҳақида нотўғри тушунчага эга одамга ўргатишдан анча осонроқ. Бизда иқтисодиёт деганда фан эмас, қандайдир нуқтаи назар, фалсафа деб тушунишади ва уни жудаям сиёсийлаштириб юборишади. Бунинг сабаблари кўп, мисол учун, рус иқтисодчиси Константин Сонин ва кўп иқтисодчиларнинг фикрича, Собиқ Иттифоқда ижтимоий фанлар, айниқса, иқтисодиёт деярли ўрганилмаган ва АҚШда чоп этилган китоблар эса оммага ўқиш мумкин эмас эди ва фан жиҳатдан иқтисодиёт анча паст эди. Ваҳоланки, ХХ аср бошларида Слуцкий, Кантарович ва Марков деган одамлар Нобель мукофотини олиши керак бўлган муҳим иқтисодчилар бўлишган, яъни ўша пайтдаги рус иқтисодчилари АҚШ иқтисодчилари билан солиштирса бўладиган даражада эди.
Кейин иқтисодиётни ўрганиш ман этилган ва сиёсий иқтисодиёт каби дарслар олиб кирилган. Охирги 90 йилларда иқтисодиёт фан сифатида деярли ўрганилмагани учун фан сифатида тасаввурлар ҳам кам. Сонин фикрича, 93 йилдан кейин Россияда иқтисодий мактаблар очила бошлаган ва Россия жамиятида иқтисодиёт фан сифатида ўрганила бошланган. Хулоса қиладиган бўлсак, умумий саводхонлик ошиши таъсирини билмайман, лекин қарорларни қабул қилувчи қатламлар ичида иқтисодиётга фан нуқтаи назаридан қараш ва иқтисодий жоҳилиятдан кетиш яхшироқ бўларди.
— Иқтисодий саводхонликни ошириш ва иқтисодиётни фан сифатида инсонларга етказиш учун иқтисодчи талабаларга қандай тавсиялар берасиз?
— Шахсан ўйлайманки, мен иқтисодиётни фан сифатида оммалаштириш учун ҳисса қўшишга ҳаракат қиламан. Масалан, Telegram каналим бор, YouTube’да видеолар оламан ва «Gazeta.uz»да мақолалар ёзаман ва менинг асосий мақсадим — илм-фан одамларини эшитиш ва фанни зерикарли нарса эмас, ҳаммага қизиқ қилиб таништириш. Иқтисодиёт бу фақат кўзойнак таққан, ғалати гапирадиган ўрта ёшли эркаклар гапирадиган нарса эмас, бу ҳамма учун муҳим ва қизиқ фан эканлигини тушунтирмоқчиман. Агар сиз яхши ёза олсангиз ва бунга қизиқиш бўлса, бу, албатта, мақсадга мувофиқдир. Сизнинг иқтисодиёт фанини оммалаштираётганингиз фойдасини бутун жамият кўриши мумкин, лекин харажатни фақат сиз қиласиз. Шунинг учун, буни яхшилаб ўйлаб, ҳисоблаб кўриш керак.
— Иқтисодиётни билиш ҳаётни яхшилайдими?
— Иқтисодиёт инсонларнинг ҳаётларини яхшилайди, бунга шубҳам йўқ. Лекин иқтисодиётни билиш ва у билан шуғулланиш уни билган одамнинг ҳаётини яхшилайдими, йўқми билмайман. Ҳар қандай фанни билиш уни билган инсонга бахт ёки бахтсизликлар олиб келиши мумкин, лекин фаннинг ўзи, албатта, инсонларни бахтли қилишга хизмат қилади. Иқтисодчиларнинг ёмон томони бу ҳар доим оқилона ҳаракатни қидиришни бошлашади. Сиз иқтисодчи бўлсангиз одамларни нооқилона ҳаракатда айблаёлмайсиз, масалан, тўйларга кўп пул сарфлашни тентаклик дейишади, сиз биласиз бу тентаклик эмас, бу ўша инсон учун оқилона қарор. Инсон иқтисодиётни билишининг яхши томони бу инсонларнинг хатти-ҳаракатларини баҳолай олади. Иқтисодиётни билган инсон бахтлироқми, йўқми буни билмайман, тўғриси.
— Математиканинг иқтисодиётни билишдаги ўрни ҳақида айтсангиз.
— Илм-фанни ўрганувчи инсонга бугунги кунда инглиз тили сув ва ҳаводек зарур бўлганидек, математика иқтисодиётнинг тили ҳисобланади. Математикани билмасдан иқтисодиётни билиш мумкинлигини тасаввур қилолмайман. Бу худди таржима қилинган китобни ўқишдай гап. Чунки иқтисодчилар математик моделлар орқали гаплашишади. Математикани билиш иқтисодиётни тушуниш учун шарт бўлган омил, лекин етарли бўлган омил эмас. Яъни метематикани билиш иқтисодиётни билишга ёрдам беради, лекин математикани билди, дегани иқтисодиётни тушунди дегани эмас. Математикани ҳам, иқтисодиётни ҳам билиш инсонга тушуниш бахтини беради. Мен учун ҳам қандайдир жараёнларни, хатти-ҳаракатларни тушуниш бу олий мақсад ва завқдир. Да Винчининг гапи бор-ку: «The noblest pleasure is the joy of understanding».
— Беҳзод ака, берган барча жавобларингиз учун раҳмат, кетказган вақтингиз ва илмингизга рози бўлинг.
— Сизга ҳам катта раҳмат.


Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети талабаси Эъзоза Холмуродова суҳбатлашди.