Chervyakli uzatmalar. Uzatmaning geometriyasi va kinematikasi

Uzatmani mustahkamlikka hisoblash. Chervyak g‘ildirak tishi ilashmadagi hisobiy elementdir. Uning yuzasi va mustahkamligi chervyak o‘ramiga nisbatan kichik.
Chervyak g‘ildirak tishni hisoblash tishli g‘ildirakning tish hisobiga o‘xshash bo‘lib, kontakt va egilishdagi kuchlanishga hisoblaniladi. Kontakt kuchlanishga hisoblashdan maqsad tish ishchi yuzalarini yedirilishini, yemirilishini o‘zgarishini oldini olishdir.
Chervyakli uzatmalarda tish sirtining yeyilish va yulinib chiqish hollari ko‘proq sodir bo‘ladi, chunki uzatmada sirpanish tezligi katta bo‘lib, bu tezlikning yo‘nalishi kontakt chizig‘iga nisbatan noqulay joylashadi. Sirpanish tezligi katta bo‘lgan hollarda chervyak g‘ildiragining asosini quyma po‘lat yoki cho‘yandan tish qismini antifriksion xossalari yuqori bo‘lgan bronzadan, gacha bo‘lganda esa cho‘yandan tayyorlanadi va hisoblash asosan kontakt kuchlanish bo‘yicha olib boriladi. G‘ildirak tishlari eguvchi kuchlanishga hisoblaniladi.
Kontakt kuchlanishga hisoblashda loyihalovchi son o‘qlararo masofani aniqlashdan boshlash talab etiladi.
(17)
bu yerda: -cheavyak g‘ildiragining tishlar soni tavsiya etiladi;
q – chervyak diametr koeffitsienti;
- ruxsat etilgan kontakt kuchlanishi
chervyak g‘ildirak validagi hisobiy burovchi moment;
keltirilgan elastiklik moduli
(E₁–chervyak materialining elastiklik moduli; E₂–chervyak g‘ildirak tish (venets) qismining elastiklik moduli).
Ilashma parametrlari aniqlangandan so‘ng, ruxsat etilgan kuchlanish (sirpanish tezligiga ko‘ra) va yuklanish koeffitsienti aniqlaniladi, hamda hisobiy kontakt kuchlanishga tekshiriladi.
Chervyak va chervyak g‘ildiragi ixtiyoriy materialdan bo‘lsa,
(18)
Chervyak po‘latda va chervyak g‘ildiragi cho‘yandan yoki tish qismi bronzadan tayyorlanganda,
(19)
yoki
(20)
bu yerda va - MPa da; - mm da, T₂ - n·mm da.
Agar ning hisobiy qiymati 5 % dan yuqori holda dan katta bo‘lsa, yuklanish holati yuqori bo‘lgan uzatma deb, hamda kuchlanishning hisobiy qiymati - ruxsat etilgan qiymatidan 15 % dan ortiq kichik bo‘lsa, yuklanishi kichik bo‘lgan uzatma deb, mustahkamlik shartining bajarilishi va yuklanish holati me’yorida bo’lishi talab etiladi. Aks holda uzatmaning parametrlari o‘zgartirilib, kuchlanishga qayta tekshiriladi.