Chemical industry 01 Kimyo sanoati 02

Kimyoviy sanoatning asosiy taraqqiyot yoʻnalishlari
202X
Chemical industry
01
Kimyo sanoati
02
Sanoat inqilobi
03
Maxsus kimyoviy moddalar
04
Jahon kimyoviy ishlab chiqarish zavodlari
Kimyo sanoati
Kimyo sanoati — ogʻir sanoat tarmoqlaridan biri, xilma-xil kimyoviy mahsulotlar turlari: kon-kimyo xom ashyosi, asosiy kimyo mahsulotlari (ammiak, noorganiq kislotalar, ishqorlar, mineral oʻgʻitlar, soda, xlor va xlorli mahsulotlar, suyultirilgan gazlar va b.), plastmassa va sintetik smolalar, shu jumladan, kaprolaktam, sellyuloza atsetatlari, kimyoviy tola va iplar, plastmassa va shisha-plastiklardan materiallar va buyumlar, lok-boʻyoq materiallari, sintetik boʻyoqlar, kimyoviy reaktivlar, fotokimyo mahsulotlari, maishiy kimyo tovarlari va b. ni ishlab chiqaradi.
Texnologiya so‘zi–yunoncha so‘z bo‘lib, ikki ildizdan, ya’ni 1-texnos-«san’at va kasb» degan ma’noni bildiradi. Logiya esa-bilim, fan demakdir. Shunday qilib, texnologiya-bu kasbning sirlarini o‘rgatuvchi fanlardan biridir. Texnologiya xom ashyolarni turli xalq iste’mol buyumlariga va ishlab chiqarish vositalariga aylantirish jarayonlarini o‘rgatuvchi fandir. Texnologiyani 2 turga bo‘lish mumkin:
1-mexanik texnologiya;
2-kimyoviy texnologiya.
Kimyo sanoati
Mexanik texnologiya jarayonida xom ashyo tarkibida va xususiyati o‘zgarmasdan faqat uning shaklini o‘zgarishi mumkin. Masalan: yog‘ochdan mebel ishlash, metaldan turli metall buyumlari ishlash va xokozo.
Kimyoviy texnologiyada esa, moddaning shakligina emas, balki uning butun xossalari va tarkibi o‘zgarishi mumkin. shunday qilib, kimyo texnologiyasi kimyo reaksiyalari o‘tishi bilan borgan jarayonlarni o‘rganadi. Birorta xom ashyodan mahsulot olish jarayoni bir qancha bosqichlardan iborat. Ushbu bosqichlar (masalan: xom ashyoni boyitish, maydalash, ajratish, kuydirish va x.k.) texnologik operatsiyalar deb ataladi.
Texnologiyani asosiy vazifalaridan biri anna shu optimal qulay texnologik tizimlarni yaratishdan iborat. Har bir texnologik operatsiya ishlab chitqarish mobaynida aniq qulay sharoitda olib borilishi kerak (qulay temperaturada, bosimda, konsentratsiya va b.), shu qulay sharoitlarni aniqlash kimyo texnologiyaning asosiy vazifalaridan biridir.
Texnologiyani asosiy vazifalaridan biri anna shu optimal qulay texnologik tizimlarni yaratishdan iborat. Har bir texnologik operatsiya ishlab chitqarish mobaynida aniq qulay sharoitda olib borilishi kerak (qulay temperaturada, bosimda, konsentratsiya va b.), shu qulay sharoitlarni aniqlash kimyo texnologiyaning asosiy vazifalaridan biridir.
Bu sharoitlarni aniqlash uchun esa shu kimyoviy jarayonning nazariy asoslarini chuqur o‘rganib chiqish kerak. Kimyo texnologiyaning nazariy asoslarini ishlab chiqish kerak. Har bir texnologik operatsiyalarga lozim bo‘lgan optimal sharoit aniqlangandan so‘ng, shu operatsiyalarni o‘tkazish uchun texnika talablariga javob beradigan unumli reaktorlarni va apparatlarni tanlash kerak.
Sanoat inqilobi
Sanoat jarayonlari orqali ko'p miqdorda ishlab chiqarilgan birinchi kimyoviy moddalardan biri bu edi sulfat kislota. 1736 yilda farmatsevt Joshua Uord oltingugurtni oksidlanishiga va suv bilan birikishiga imkon beradigan, selitrani isitishni o'z ichiga olgan ishlab chiqarish jarayoni ishlab chiqildi. Bu yirik miqyosda oltingugurt kislotasining birinchi amaliy ishlab chiqarilishi edi. Jon Rebuk va Samuel Garbett birinchi bo'lib keng ko'lamli fabrikani tashkil etdi Prestonpans, Shotlandiya, 1749 yilda sulfat kislota ishlab chiqarish uchun qo'rg'oshin kondensatsiyalanadigan kameralardan foydalanilgan.
Charlz Tennant1831 yilda Sankt-Rollox kimyo zavodi, o'sha paytda dunyodagi eng yirik kimyoviy korxona.
18-asrning boshlarida mato eskirgan holda ishlov berib oqartirilgan siydik yoki nordon sut va buni fosh qilish quyosh nuri uzoq vaqt davomida ishlab chiqarishda qattiq to'siq yaratdi. Sulfat kislota ham samaraliroq vosita sifatida ishlatila boshlandi Laym asrning o'rtalariga kelib, ammo bu kashfiyot edi sayqallash kukuni tomonidan Charlz Tennant bu birinchi yirik kimyoviy sanoat korxonasini yaratishga turtki bo'ldi. Uning kukuni reaksiya bilan qilingan xlor quruq bilan ohak va arzon va muvaffaqiyatli mahsulot ekanligini isbotladi. Yilda zavod ochdi Sent-Rolloks, shimoliy Glazgo, ishlab chiqarish esa 1799 yilda bor-yo'g'i 52 tonnadan, besh yildan so'ng deyarli 10 ming tonnaga yetdi.
Soda kuli qadimgi zamonlardan beri ishlab chiqarishda ishlatilgan stakan, to'qimachilik, sovunva qog'oz, va manbasi kaliy an'anaviy ravishda bo'lgan yog'och kul G'arbiy Evropa. 18-asrga kelib, ushbu manba o'rmonlarni yo'q qilish tufayli iqtisodiy bo'lmagan bo'lib qoldi va Frantsiya Fanlar akademiyasi 2400 mukofotini taqdim etdi livralar dengiz tuzidan gidroksidi ishlab chiqarish usuli uchun (natriy xlorid). The Leblanc jarayoni tomonidan 1791 yilda patentlangan Nikolas Leblank kim keyinchalik Leblanc zavodini qurdi Sen-Denis.[4] U tufayli mukofot puli rad etildi Frantsiya inqilobi.
Sanoat inqilobi
Biroq, aynan Britaniyada Leblanc jarayoni haqiqatan ham boshlandi.Uilyam Losh Britaniyada birinchi soda zavodlarini qurdi Losh, Uilson va Bell ustida ishlaydi Tayn daryosi 1816 yilda, ammo u katta bo'lganligi sababli kichik miqyosda qoldi tariflar 1824 yilgacha tuz ishlab chiqarish bo'yicha. Ushbu tariflar bekor qilinganida, ingliz soda sanoatining jadal kengayishi mumkin edi. Jeyms Musprattkimyoviy moddalar ishlaydi "Liverpul" va yaqinidagi Charlz Tennant majmuasi Glazgo har qanday joyda eng yirik kimyoviy ishlab chiqarish markazlariga aylandi. 1870-yillarga kelib, Britaniyada har yili 200000 tonna soda ishlab chiqarish dunyodagi barcha boshqa xalqlarnikidan oshib ketdi.
Ernest Solvay, ishlab chiqarish uchun takomillashtirilgan sanoat usulini patentladi soda kuli.
Ushbu ulkan fabrikalar kimyoviy moddalar xilma-xilligini ishlab chiqarishni boshladi Sanoat inqilobi etuk Dastlab, ko'p miqdordagi gidroksidi chiqindilar atrof-muhitga soda ishlab chiqarilishidan chiqarilib, ulardan birini qo'zg'atdi ekologik qonunchilikning birinchi qismlari 1863 yilda qabul qilinishi kerak edi. Bu fabrikalarni sinchkovlik bilan tekshirishni nazarda tutgan va ifloslanish chegaralaridan oshib ketganlarga katta miqdorda jarimalar solgan. Tez orada ishqordan foydali yon mahsulotlarni tayyorlash usullari ishlab chiqildi.
Maxsus kimyoviy moddalar turli xil yakuniy mahsulot bozorlariga ega bo'lgan nisbatan yuqori baholangan, tez o'sib boradigan kimyoviy moddalar toifasi. Odatda o'sish sur'atlari yalpi ichki mahsulotning birdan uch baravarigacha, narxlari funt uchun dollardan oshadi. Ular odatda innovatsion jihatlari bilan ajralib turadi. Mahsulotlar tarkibida qanday kimyoviy moddalar borligidan ko'ra, nima qilishlari mumkinligi uchun sotiladi. Mahsulotlarga elektron kimyoviy moddalar, sanoat gazlari, yopishtiruvchi va mastikalar, shuningdek qoplamalar, sanoat va institutsional tozalash kimyoviy moddalari va katalizatorlar. 2012 yilda ingichka kimyoviy moddalarni hisobga olmaganda, 546 milliard dollarlik global ixtisoslashgan kimyoviy bozor 33% bo'yoqlar, qoplama va sirtni davolash, 27% rivojlangan polimer, 14% yopishtiruvchi va zichlagichlar, 13% qo'shimchalar va 13% pigmentlar va siyohlarni tashkil etdi.
Maxsus kimyoviy moddalar effektli yoki samarali kimyoviy moddalar sifatida sotiladi. Ba'zan ular formulalar aralashmasidir, aksincha "nozik kimyoviy moddalar, "deyarli har doim bitta molekulali mahsulotlardir.
Maxsus kimyoviy moddalar
Jahon kimyoviy ishlab chiqarish zavodlari
Distillash ustunlari
Kimyoviy ishlab chiqarish ko'lami eng katta hajmdan tashkil topishga intiladi (neft-kimyo va tovar kimyoviy moddalari), ga maxsus kimyoviy moddalarva eng kichigi, nozik kimyoviy moddalar.
Neft-kimyo va tovar-kimyo mahsulotlarini ishlab chiqarish birliklari bir butun mahsulotni uzluksiz qayta ishlash zavodlari hisoblanadi. Hamma neft-kimyo yoki tovar-kimyoviy materiallar bitta joyda ishlab chiqarilmaydi, lekin tegishli materiallar guruhlari ko'pincha sanoat simbiyozini, shuningdek moddiy, energiya va foydali ish samaradorligini va boshqa miqyosli iqtisodlarni keltirib chiqarishi kerak.
Eng katta tarozida ishlab chiqarilgan kimyoviy moddalar, masalan, dunyoning bir nechta ishlab chiqarish joylarida ishlab chiqariladi Texas va Luiziana bo'ylab Qo'shma Shtatlarning Ko'rfaz sohillari, kuni Teesside ichida Angliyaning shimoli-sharqida ichida Birlashgan Qirollikva Rotterdam ichida Gollandiya. Keng miqyosli ishlab chiqarish joylari ko'pincha kommunal xizmatlar va yirik infratuzilmani birgalikda foydalanadigan ishlab chiqarish birliklarining klasterlariga ega elektr stantsiyalari, port inshootlari, avtomobil va temir yo'l terminallari. Yuqorida aytib o'tilgan klasterizatsiya va integratsiyani namoyish etish uchun Buyuk Britaniyaning neft-kimyo va tovar kimyoviy moddalarining taxminan 50% Angliyaning shimoliy-sharqidagi jarayonlar sanoat klasteri kuni Teesside.
Maxsus kimyoviy va nozik kimyoviy ishlab chiqarish asosan alohida-alohida partiyaviy jarayonlarda amalga oshiriladi. Ushbu ishlab chiqaruvchilar ko'pincha o'xshash joylarda topiladi, lekin ko'p hollarda ularni ko'p tarmoqli biznes parklarida topish mumkin.