Callister Materials Science and Engineering An Introduction 9th c2014 txtbk pdf

Raqobatni Qo’llab-Quvvatlash
Raqobat bozot tizimini yo’lga qo’yuvchi asosiy mexanizm hisoblanadi. Bu ishlab chiqaruvchilar va resurs taklif etuvchilarni iste’molchi erkinligini ta’minlash yo’lidagi katta kuchdir. Raqobat sharoitida, xaridorlan katta ustunliklarga ega, bozor ularning foydasiga ishlaydi va ishlab chiqaruvchilar ularning yo’rig’icha yurishga majbur.
A gar sanoatni monopoliya boshqaradigan bo’lsa, voqea boshqacha tus oladi. Taklifni nazorat qilib bilan, monopoliyachi yuqoridan ko’ra balandroq narxlarni joriy etishi mumkin. ishlab chiqaruvchi erkinligi iste’molchi erkinligidan ustunlik qiladi. AQShda hukumati monopoliyaga qarshi kurashish va idora qilish orqali monopoliyani nazorat qilib boradi. Bir necha tarmoqlar tabiiy monopoliyachi-tarmoqlar hisoblanib, unda texnologiyadan shunday foydalaniladiki yakka tartibdagi sotuvchigina eng kam xarajatlarga erishishi mumkin.
Ba’zi hollarda, hukumat bunday monopoliyalarga yo’l qo’yib beradi, ammo suning bilan birgalikda ularning narxlarini va xizmat ko’rsatish me’yorlarini nazorat qilib turuvchi davlat kommisiyalarini tashkil etadi. Tartibga solingan monopoliyaga misol qilib, mahalliy elektr tarmog’i korxonalari, telegraf va transport tizimi xizmatlarini olish mumkin.
Deyarli barcha bozorlarda, shunga qaramay, mahsuldor ishlab chiqarishga yuqori darajadagi raqobat orqali erishish mumkin. Federal hukumat, shunig uchun, monopoliyaga qarshi kurashuvchi qonunlar ishlab chiqqanlar. O’shanday qonunlardan biri 1890 yilda qabul qilingan Sherman Actidir, unga ko’ra ma’lum turdagi monopoliyaviy suiste’mol qilishni ta’qiqlaydi va monopoliyachilarni raqobatdosh mayday guruhlarga bo’lib tashlaydi. Shunday qonunlarga ko’ra, misol uchun, 2000 yilda Microsoft firmasi shaxsiy kompyuterlar uchun tizimlarni boshqaruvchi bozorni monopoliyalashtirgani uchun aybdor deb topilgan edi. Lekin, Microsoft kompaniyasini tarqatib yuborishdan ko’ra uni raqobatchilikdan xoli faoliyat yuritishini ta’minlovchi cheklovlar va qarorlab ishlab chiqishni ma’qul deb topdi.