Callister Materials Science and Engineering An Introduction 9th c2014 txtbk pdf

Ishlab chiqarish muassasasining o’zaro hamkorlikka asoslangan sheriklik shakli yagona boshqaruvga asoslangan mulkdorlikni tabiiy kattalashtirilgan turi hisoblanadi. Bunda korhonada, ishlab chiqarishni amalgam oshirish uchun bir necha ishchi xizmatchilar hamkorlikda ish olib boradilar. Odatda, ular o’zlarining moliyaviy resusrslari va biznes mahoratlarini baham ko’radilar. Natijada, ular yo’qotish va foydaga erishishda tavakklachilikka asoslanadi.

Korporatsiya resurslar va aktivlarga ega bo’ladi, tovarlarni ishlab chiqaradi va sotadi, qarzlar oladi, kreditlarni cho’zdiradi, qonuniy da’volar ochadi yoki unga nisbatan qonuniy da’volar qo’zg’atilishi mumkin va ishlab chiqarishni boshqa turlari bajaradigan vazifalarni bajaradi. Korporatsiya yakka tartibdagi aksionerlardan farq qiladi. ko’p korporatsiyalar yollanma boshqaruvchilar tomonidan boshqariladi.³

Biznes korxonalarining korporativ boshqariluv shakli ko’pgina afzalliklarga ega bo’lib, ularni AQShdagi eng katta foyda ko’ruvchi va savdo faoliyatlarini amalga oshiruvchi qilib shakllantirgan. Korporatsiya o’z imkoniyatlari va ishlab chiqarish ko’lamlarini kengaytirishni moliyalashtirish uchun pul-mablag’larini yig’adigan biznes tashkiloti turning eng samarali turi hisoblanadi. Korporatsiya aksiya va obligatsiyalarni sotish orqali yagona moliyalashtirish metodlariga ega bo’lib, bu uni ko’p kishilarning moliyaviy resurslarini bir maqsadga yo’naltirishga imkoniyat beradi.
Oddiy aksiya korporatsiya egaliligida baham ko’rishni ifoda etadi. Akiya sotib olgan inson korporatsiyaning mutasaddi laviozimli ishchisini saylash va dividendlar bo’lishib olishga huquqli insondir. Agar siz Out Tell korporatsiyasini 100000 ta aksiyadan 1000 tasini sotib olsangiz, kompaniya daromadlarining 1 foiziga ega bo’lasiz,bu esa sizga direktorlar komiteti tomonidan belgilangan dividendlarni 1 foizini olishga va kompaniyani yuqori lavozimli kishilarini saylash ovozlarini 1 foiziga ega bo’lasiz.
Federal, davlat va mahalliy hukumat kabi davlat sektorining iqtisodiy faoliyatlari juda keng ko’lamlidir. Biz hukumatlarning iqtisodiy vazifalarini muhokama qilishdan boshlaymiz. Iqtisodiyotda hukumatning roli qanday?
O‘zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish maqsadi, yo‘llari va usullari
Bozor munosabatlariga o‘tishning asosiy sharti ko‘p ukladli iqtisodiyotni va raqobat muhitini shakllantirish uchun shart-sharoitini vujudga keltirishdan iborat. Bunda asosiysi mulkchilik masalasini hal qilishdir. Shu sababli respublikamiz Birinchi Prezidenti I.A. Karimov mulkchilik masalasini hal qilishni «...bozorni vujudga keltirishga qaratilgan butun tadbirlar tizimining tamal toshi bo‘lib xizmat qiladi»⁴ deb alohida ta’kidlab ko‘rsatadi.
O‘zbekistonda ham mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga muhim ahamiyat kasb etuvchi jarayon sifatida qaralib, O‘zbekiston Respublikasining «Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida»gi Qonunida (1991 yil 19 noyabr) quyidagicha ta’rif beriladi: