Byudjetdan tashqari davlat fondlari

Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari quyidagi shartli ikki yo’l orqali tashkil etiladi: 1.Davlat byudjetiga ajratilishi lozim bo’lgan mablag’lar hisobidan muhim umumjamiyat ahamiyatiga ega bo’lgan muammolarni hal etish uchun ma’lum bir xarajatlarni tashkil etish; 2.Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armasini shaxsiy,maxsus ajratma va badal mablag’lari hisobidan shakllantirish.

Davlatning byudjetdan tashqari jamg'armalarini tashkil etishning moddiy manbalari milliy daromad hisoblanadi. Bunday jamg'armalarning aksariyat qismi milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonida vujudga keladi. Amaliyotda milliy daromadni qayta taqsimlash jarayoni orqali Davlatning byudjetdan tashqari jamg'armalari daromadini shakllantirishning asosiy usullari bo'lib quyidagilar hisoblanadi: 1. Maxsus soliqlar, yig'imlar va ajratmalar; 2. Davlat byudjeti mablag'lari va zayomlar. Davlat byudjeti hisobidan shakllanayotgan mablag'lar amaliyotda qaytarib bermaslik sharti bilan dotatsiya va subventsiya ko'rinishida beriladi.

Alohida mamlakatlarda Davlat byudjetidan tashqari Davlat jamg’armalarining mavjudligi jamg’arma ichida,jamg’armalararo va moliya tizimining boshqa bo’g’inlari o’rtasida ko’p qirrali moliyaviy munosabatlarni amalga oshirishni taqozo etadi.Amaliyotdagi bunday moliyaviy munosabatlar bir tomonlama,ikki tomonlama va ko’p tomonlama bo’lishi mumkin. Bir tomonlama moliyaviy munosabatlar- jamg’armaning daromadlarini shakllantirishda yoki uning xarajatlarini amalga oshirishda namoyon bo’ladi. Ikki tomonlama moliyaviy munosabatlar- moliyaviy resurslarning oqimi fondlararo va moliya tizimining boshqa bo’g’inlari orasida sodir bo’ladi. Ko’p tomonlama moliyaviy munosabatlar-bunda bitta davlatning byudjetdan tashqari jamg’armasi bir vaqtning o’zida bir nechta jamg’armalar hamda moliya tizimining boshqa bo’g’inlari bilan o’zaro aloqada bo’ladi.

Hozirgi kunda O'zbekiston Respublikasi milliy iqtisodiyotida bir qator Davlatning byudjetdan tashqari jamg'armalari mavjud.Ularning asosiylari quyidagilar: 1. O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi; 2. O'zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko'maklashish raqobatni rivojlantirish davlat qo'mitasi va huzuridagi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko'maklashish jamg'armasi; 3. O'zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Bandlikka ko'maklashish davlat jamg'armasi; 4. O'zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot 5. O'zbekiston faxriylarni ijtimoiy qo'llab-quvvatlash "Nuroniy" 6. O'zbekiston Respublikasi Avtomobil yo'llari davlat Qo'mitasi ixtiyoridagi Respublika Yo'l jamg'armasi; 7. O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Ta'lim va tibbiyot muassasalarining moddiy texnika bazasini rivojlantirish jamg'armasi. 8.O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Mutaxassislarni xorijda tayyorlash va vatandoshlar bilan muloqot qilish bo'yicha "El-yurt umidi" jamg'armasi va boshqalar.