Byudjet hisobi va nazorati

2.4. Davlat byudjeti ijrosi bo‘yicha byudjet hisobini tashkil etishning xorij
tajribasi. 
Buyuk Britaniya davlatini g‘aznachilik faoliyati to‘rt tarmoqqa ajratsa bo‘ladi: 
davlat xarajatlari; moliya; iqtisodiyot (xalq xo‘jaligi); davlat va fuqarolik xizmati. 
Davlat xarajatlari
. Buyuk Britaniya Byudjet ijrosida g‘aznachiligining an'anaviy 
vazifasi – bu davlat pul mablag‘lari, hukumat idoralari va xizmatlar xarajatlarni 
nazorat qilishdan iborat. G‘aznachilik nafaqat hukumat xarajatlari uchun, balki 

---

34 
(asosan davlat) davlat korporatsiyalari va mahalliy hokimiyat organlari, shu 
jumladan, butun davlat sektori uchun javobgar bo‘ladi. 
Moliya
.G‘aznachilik faoliyatining moliyaviy tomoni va moliyaviy bitimlar, bozorlar 
va institutlar (birgalikda daromadi va daromad bo‘limi bilan) hukumatning Byudjet
siyosatiga bog‘liqdir.G‘aznachilik faoliyati mablag‘larni ta’minlanishini (pul 
ta'minoti), foiz stavkalari, valyuta kurslari, davlat qarzini boshqarishni o‘z ichiga 
oladi.
Iqtisodiyot.
Iqtisodiy sektor (iqtisodiyot) qisqa va o‘rta muddatli prognozlash va 
tahlil bilan shug‘ullanadi. Bu faoliyat yaqindan G‘aznachilik faoliyatining barcha 
jihatlari bilan bog‘liq.
Davlat fuqarolik xizmati
. Bunda g‘aznachilikni jamoat ishlari bo‘yicha 
boshqarmasi mehnat resurslari, ish haqi va pensiya to‘lovlari sohasi uchun 
javobgar bo‘ladi.Hukumat jadvaliga amal qilishda har yili g‘aznachilik uchun 
tayinlangan markaziy vazifa - bu Byudjetni tuzishdir. Byudjetnituzish vaqtida 
barcha ijtimoiy xarajatlar va asosiy masalalar hal qilinadiso‘ngra chop etiladi.
G‘aznachilik butun yil uchun iqtisodiy prognozni hisoblaydi.Bahor, yoz va kuzda 
uch choraklik prognoz hisobotlari to‘liq yakunlanadi. G‘aznachilik yil uchun ikkita 
prognoz ko‘rsatkichlarni e'lon qilishi lozim; bittasi Byudjet bilan birga chop etilgan 
va boshqasi kuz hisobotining asosini tashkil etadi. 
Davlat g‘aznachiligini asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi: 
-qayta ishlash , Davlat Byudjetinituzish va ijrosi; 
- qayta ishlash va moliyaviy siyosatini amalga oshirish; 
- ichki soliqlar, bojxona va aktsiz soliqlari ustidan nazorat; 
- moliyaviy va iqtisodiy prognozlash; 
Davlat xarajatlarini rejalashtirish va nazorat qilish, Byudjet balansini qo‘llab-
quvvatlash, Byudjetni o‘z vaqtida va samarali muvofiqlashtirish, moliyaviy va 
Byudjet hisobotlarni tuzish va jamoat xarajatlari deklaraziyasini, kuzgi hisobot
parlamenti tekshiruviga taqdim etish yuzasidan quyidagilar amalga oshiriladi: 
- Angliya banki tomonidan amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosatini ishlab 
chiqish; 

---

35 
- Monitoring va pul-kredit tizimi tendentsiyalarini tahlil qilish; 
Buyuk Britaniya davlat g‘aznachiligi bir yilda uch marta iqtisodiyot (talab, ishlab 
chiqarish, daromad, xarajatlar, iste'mol, investitsiya, import, eksport, inflyatsiya, 
ishhaqi, ishsizlik, foizstavkalari, savdobalansi, vaboshqalar), asosiy yo‘nalishlari 
nazoratini olib boradi va keyingi 18 oy ko‘rsatkichlarini prognozqiladi.Bu 
prognozlar(rejalar)asosida, valyuta operatsiyalari, valyuta kurslari, foiz stavkalari, 
ha bir yilning birinchi uch oyida ko‘rib chiqiladi va bahorda yillik Byudjet bilan 
muvofiqlashtirib boriladi. O‘rta muddatli prognozlash natijasida 3-4 yil uchun 
rejalar ishlab chiqiladi.
4