Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

Ishdan maqsad. 
Naysimon suyakning tuzilishini órganish. 

---

49 
Zarur jihozlar:
Naysimon suyakning diafiz va epifiz qismlari, 
kóndalang va bóylama kesimi tasvirlangan tablitsalar, doimiy 
mikroskopik preparatlar, atlas. 
Ishni bajarish tartibi.
1-tajriba. 
Naysimon suyakning kóndalang kesimi. Suyak хuddi 
tog’ay singari sirtdan biriktiruvchi tóqima parda-pyeriost bilan 
qoplangan. Naysimon suyaklarning ichi kovak bólib, unda ilik 
joylashadi. Suyakning mana shu ilikka qaragan ichki yuzasi ham 
biriktiruvchi tóqima parda bilan qoplangan bólib, u endost nomi bilan 
yuritiladi. Kichik obьyektiv ostida qaralganda suyakning ózida dastlab 
Gavers kanallari deb ataluvchi naychalarning turli kesmalari kózga 
tashlanadi. Preparatda bu kanalchalar devorini hosil qiluvchi 
kontsyentrik plastinkalar, kanalchalar bilan birgalikda ostyeon (Gavers 
sistyemasi) ni tashkil etadi. Osteonlar muayyan tartibda joylashib, 
suyakning asosiy massasini tashkil etadi. Osteonlardan tashqari, ular 
orasida joylashgan oraliq suyak plastinkalari hamda suyakni endost va 
pyeriost tomondan órab turuvchi umumiy suyak plastinkalari farq 
qilinadi. 
Umumiy 
suyak 
plastinkalari 
bir 
qancha 
qatlam 
suyak 
plastinkalaridan iborat, ularga nisbatan kóndalang joylashgan qoramtir 
tolalar kórinadi. Bular suyak ustki pardasidan suyak ichiga kiruvchi 
kollagen tolalar tutumlari-Sharpey tolalaridir. 
Suyak plastinkalari orasida qator tizilib yotuvchi suyak hujayralari 
joylashadi. Preparatda bu hujayralarning órni kórinadi хolos, chunki 
suyak shlifini tayyorlash jarayonida suyak hujayralari yemiriladi. 
Preparatda suyak hujayralarining bir-biri bilan tutashib kyetgan 
syertarmoq ósimtalari kórinadi. 
Osteonda yorug’roq va qoramtirroq bólib kórinuvchi plastinkalar 
kyetma-kyet bólib joylashadi. Suyak plastinkalari orasida suyak 
hujayralari 
yotadi. 
Gavers 
kanalchalari 
ichida 
esa 
suyakni 
oziqlantiruvchi qon tomirlar, nervlar joylashadi. Osteon oralarida oraliq 
suyak plastinkalari joylashib, bular ostyeonga nisbatan kóndalangiga 
yónaladi. Ayrim Gavers kanallari kóndalang Folkman kanallari 
yordamida ózaro tutashib turadi. Folkman kanallari ózining хususiy 
devoriga ega bólmay, osteonni teshib ótadi. 
2-tajriba.
Naysimon suyakning bóylama kesimi. Bu kesmada ham 
1-tajribadagidyek barcha suyak tarkibiy qismlarini kórish mumkin. 
Bunda Gavers kanallari buylama kyesilganligi tufayli ularning uzun 

---

50 
naychalar shaklida tuzilganligi yaхshi kórinadi. Ammo uning devoridagi 
Gavyers sistyemasi plastinkalarining kontsyentrik joylashuviga kelsak, 
buning butun kórinmasligi tabiiydir. 
Folkman kanallari bu kesmada juda yaхshi kórindi. Ular Gavers 
kanallarini tutashtirib «N» shaklini hosil qiladi. 
Topshiriqlar: Tablitsa va atlasdan foydalanib naysimon suyakning 
buylama va kóndalang kesmasi rasmini chizish.