Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

№ 9- ish. 
 
Mavzu: Epiteliy tóqimasi.
Bir qavatli epiteliyning tuzilishi. 
 
Nazariy tushuncha.
Epiteliy tóqimasi organizmning tashqi 
yuzasini, ovqat hazm qilish nayi va siydik yullarining ichki yuzasini 
qoplaydi, shuningdyek, ayrim organlarning asosini tashkil etadi. Epiteliy
tóqimasi óz tuzilishiga kóra bir qavatli (yassi, kubsimon, tsilindirsimon), 
bir qavatli kóp qatorli (tsilindirsimon, хilpillovchi) va kóp qavatli yassi 
(muguzlanadigan, muguzlanmaydigan, ózgaruvchan ) bóladi. 
Bir qavatli epiteliy bilan tanishgandan sóng, kózning muguz 
pardasidan tayyorlangan kóp qavatli muguzlanmaydigan va kórsatgich 
barmoq terisidan tayyorlangan kóp qavatli muguzlanivchi epiteliy 
preparatlari órganiladi. Bunday preparatlarda kóp qavatli epiteliyning 
turli qavatlari har хil shakldagi epiteliy hujayralaridan iborat ekanligiga 
ahamiyat byerish zarur. Ayniqsa teri preparatidagi muguzlanuvchi 
epiteliy hujayralarining shakli kózga yaqqol tashlanadi. Óziga хos bir 
qavatli kóp qatorli hilpillovchi epiteliyni kyekirdakdan va kóp qavatli 
uzgaruvchan epiteliyni siydik qovug’idan tayyorlangan preparatlardan 
órganiladi. Shuningdek, oddiy tarmoqlangan, tarmoqlanmagan va 
murakkab bezlar ham órganiladi. 
Epiteliy 
tóqimasining 
kelib 
chiqishi 
va 
bajaradigan 
funksiyalarining har хil bólishiga qaramasdan boshqa tóqimalardan farq 
qiladigan umumiy belgilari mavjud. 
1.
epiteliy tóqimasi zich joylashgan (plast holida) hujayralar 
tóplamidan iborat bólib, hujayralararo modda bólmaydi. Uning 
bunday joylashishi himoya vazifasini bajarishga sharoit 
tug’diradi. 
2.
Epiteliy tóqimasi bazal membrana ustida joylashganligi 
chegarada joylashganligi sababli epiteliy hujayralarida qutbli 
differensiallanish mavjud. Epiteliy hujayralarining apikal va 
bazal qismlarida tafovut mavjud. Bu qismlar tuzilishi va 
vazifasi bilan farq qiladi. 
3.
Epiteliy tóqimasida qon tomirlar bólmaydi. Bazal membrana 
orqali biriktiruvchi tóqimadan diffuz yól bilan oziqlanadi. 

---

23 
Epiteliy kelib chiqishi va funksiyasi jihatidan ustki qavatda yotadi. 
Uning ostida esa biriktiruvchi tóqima joylashgan. 
4.
Epiteliy tóqima yuqori darajada qayta tiklanish qobiliyatiga ega.
Morfofunksional klassifikatsiya bóyicha epiteliyning quyidagi 
turlari farqlanadi. 
Epiteliy 
tóqimasi 
Bir qavatli 
1.
bir 
qatorli 
2.
kóp 
qatorli 
1.
yassi 
2.
kubsimon 
3.
silindirsimon 
Kóp qavatli 
1.
yassi muguzlanadigan 
2.
yassi muguzlanmaydigan. 
3.
ózgaruvchan.