Buyuruvchining farmoni va taqiqiga e’tirozsiz bo’ysunish hamda uni buyurilganidek bajarish

E’tirof etilmagan mazhablar
Murjiiylar
Murjiiylar alohida bir yo’nalish bo’lib emas, balki mazhablar ichida tarkib topganlar. Ular asosida yana bir qancha kichik-kichik oqimlar, ya’ni firqalar vujudga keldi. Ular bu dunyodagi inson holatini muhokama qilishni “orqaga surib(irja), ya’ni xatti-harakatini, uning imomini yolg’iz Ollohning o’zigina biladi va faqat uning o’zi inson ustidan hukm qilishi xos deb hisoblaydilar. An-Naubaxtiy murjiiylarni 4 xil toifaga bo’ladi:

1) jahmiylar yoki xurosonliklar

2) g’aylaniylar yoki suriyaliklar

3) masiriylar yoki iroqliklar(Abu Hanifa ham)

4) shukkak(shubhalanuvchilar), bug’riylar, an’anaviy xashviylar..

Bunday jug’rofiy bo’linish oqibatida (ya’ni Xuroson, Iroq, Suriya) oliy hukmronik masalasida ham asta-sekin fikrlarning tarqalishi boshlanadi. Shunday qilib, VIII asrning 1-yarmida u yoki bu g’oya tarafdorlari o’z yo’nalishlarini yanada aniqroq belgilab, xorijiylar, jabariylar, qadariylar qatoriga qo’shadilar. Bu toifadagilar iymon masalasida bir to’xtamga kelmaganlar. Al-Ash’ariy fikriga ko’ra bu haqda 12 xil toifa bo’lganligi qayd qilinadi.