Buyuk ajdoglar merosini o’rganish soati” Mavzulari. 1 Amir Temur ibn amir Taragʻay

Hamid Olimjon - Iste’dodli shoir, dramaturg, olim va jamoat arbobi Hamid Olimjon 1909 yil 12 dekabrda Jizzax shahrida dunyoga keldi. Narimonov nomidagi boshlang‘ich maktabni tugatgach, Samarqand pedagogika bilim yurtida (1923—1926), so‘ng Pedakademiyada (1926— 1931) o‘qidi. Hamid Olimjon talabalik yillaridayoq she’riyatga qiziqdi. Uning asarlari 1926 yildan «Zarafshon» gazetasida chiqa boshladi. 1927 yilda shoir mazkur ro‘znoma muharririyatiga ishga o‘tdi. Hamid Olimjonning «Ko‘klam» nomli ilk she’riy to‘plami 1929 yilda bosilib chiqdi. Shundan so‘ng «Olov sochlar» (1931), «O‘lim yovga» (1932), «Poyga» (1932) kabi she’riy to‘plamlari nashr etildi. Davr bilan birga odim tashlagan, o‘z ijodida xalqimizning mehnat jabhasidagi qahramonligini tasvirlagan shoir 30-yillarda qator ajoyib lirik she’rlar bilan birga «Zaynab va Omon» dostonini yaratdi. Hamid Olimjon she’riyatining lirik qahramoni — zamon bilan baravar odim otuvchi, vatanparvar, shodlik va baxt taronalarini kuylovchi insondir. O‘zbekiston Fanlar akademiyasining muxbir a’zosi (1943) Hamid Olimjon o‘zbek adabiyotining dolzarb masalalari bo‘yicha qator ilmiy-tanqidiy asarlar yaratdi. Hamid Olimjon A. S. Pushkin, L. N. Tolstoy, M. Gorkiy, V. Mayakovskiy, A. Serafimovich, T. Shevchenko, M. Lermontov, N. Ostrovskiy, A. Korneychuk asarlarini tarjima qildi. O‘zbek xalq og‘zaki ijodining ajoyib durdonasi «Alpomish» dostoni birinchi marta Hamid Olimjon tomonidan nashrga tayyorlanib (1938), chop etildi. U Alisher Navoiyning 500 yilligini o‘tkazish yubiley qo‘mitasining a’zosi sifatida ulug‘ shoir hayoti va ijodi yuzasidan ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordi. Hamid Olimjon 1939 yildan to umrining oxirigacha O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga rahbarlik qildi. Baxt va shodlik kuychisi Hamid Olimjon 1909 yil 12 dekabrda Jizzax shahrida tug‘ilgan. Otasi vafotidan so‘ng u bobosi Azim bobo va onasi Komila aya qo‘lida tarbiyalanadi. Shoir 1923 yilda o‘rta maktabni tugatib, Samarqandda pedagogika bilim yurtida, so‘ngra Pedagogika akademiyasida o‘qiydi. U o‘qishni tamomlab, Toshkentga keladi va ko‘pgina ro‘znomalarda, yozuvchilar uyushmasida, Til va adabiyot institutida faoliyat yuritadi, ikkinchi jahon urushi arafasida O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga kotib bo‘ladi, 1935 yilda Zulfiyaga uylanadi. Hamid Olimjon 1944 yil 3 iyulda avtomobil halokati tufayli vafot etadi. Uning qabri Birodarlar qabristonidadir. Hamid Olimjonning «Kuychining xayoli» she’rida Fozil Yo‘ldosh o‘g‘lining badiiy olami, baxshining jamiyatdagi, xalq ma’naviy hayotidagi o‘rni ko‘rsatib berilgan, baxshi aytgan dostonlarda xalq hayoti, tarixi, madaniyati, udumlari aks etgani tasvirlangan. «Sevgi» she’rida mahbubanint hayot maydonlarida kurashayotgan yor ortidan borish syujetidan foydalanilgan. Asarlari: «Kimdir» (1926, ilk she’ri), «Ko‘klam» (1929, ilk she’riy to‘plami), «Tong shabadasi» (1931, hikoyalar to‘plami), «Olov sochlar» (1932, she’riy kitob), «Daryo kechasi» (1936), «Sherlar» (1937), «O’lka», «Oygul bilan Baxtiyor» (1937 yil, 16-26 noyabr kunlari yoeilgan), «Baxt» (1940), «Nima bizga Amerika!», «Temir qonun», «Zaynab va Omon» (ikki qizni tarbiyalab voyaga yetkazgan Anor xola obrazi berilgan), «Holbuki tun» (tun qo‘ynida borliq haqida o‘ylar ifodalangan), «O’zbekiston», «Roksananing ko‘z yoshlari» (voqealar Shahrixonda bo‘ladi, qahramonlari: Vova, Roksana, Sora), «Semurg‘, Parizod yoki Bunyod», «O’rik gullaganda» (Hasan Qayg‘i degan qozoq oqinining fojiali qismati asosida yozilgan), «G’azal», «Chimyon esdaliklari», «Baxtlar vodiysi (1930-yillar bayroqdor bo‘lgan she’r), «Baxt to‘g‘risida», «Qo‘lingga qurol ol», «Jangchi Tursun» (ballada), «Ishonch», «Xat», «Muqanna» (1942), «Ofeliyaning o‘limi», «Kuygay», «Jinoyat» dramasi va boshq. Hamid Olimjon «Daryo kechasi» (1936), «O‘lka» (1939), «Baxt» (1940) to‘plamlari, «Ikki qizning hikoyasi» (1935—1937), «Oygul va Baxtiyor» (1937), «Semurg‘» (1939) dostonlari bilan o‘zbek she’riyatida romantik tasvir tamoyillarining qaror topishiga katta hissa qo‘shdi. Ikkinchi jahon urushining olovli yillarida uning «Muqanna» nomli she’riy dramasi yaratildiki, u hanuzgacha dramaturgiyamizning go‘zal namunalaridan biri bo‘lib kelayotir. Uning «Jinoyat» dramasi zamonaviy mavzuda yozilgan. Bu davrda uning bir necha she’riy to‘plamlari bilan bir qatorda «Jangchi Tursun», «Roksananing ko‘z yoshlari» kabi qator balladalari ham yaratildi. Iste’dodli shoir 1944 yil 3 iyulda avtomobil halokatiga uchrab, vafot etgan.

9. Shayx Najmiddin Kubro (1145-1221) - XII asr tasavvufining taniqli vakili, ko'plab ilmlar sohasida boy meros qoldirgan olim. Uning "Kubraviya" nomini olgan ta'limoti, ya'ni. eng buyuk yoki "Zaxabiya" - oltin, nafaqat Xorazmshoh imperiyasining, balki butun Islom olamining ma'naviy hayotiga katta ta'sir ko'rsatdi.Najmeddin Kubra 1146 yilda Xorazmda tug'ilgan va butun umrining birinchi yarmini sayohat (Nishopur, Hamadan, Isfahon, Makka, Iskandariya) bilan o'tkazgan. U 1184 yilda o'z vataniga qaytib keldi. O'shandan beri uning faoliyati Markaziy Osiyoda bo'lib o'tdi, u erda ko'plab talabalar bor edi. Najmiddin Kubro nafaqat mutafakkir, tasavvufdagi yangi yo'nalishning asoschisi, balki taniqli psixolog, inson qalbi bo'yicha mutaxassisdir. Uning fikriga ko'ra, inson mikrokosmosdir ("olami sugro"), unda makrokozmaning barcha xususiyatlari jamlangan ("olami kubro"). Insonning ma'naviy barkamolligi jarayonida pir (ustoz) muridni (shogirdni) o'n pog'onadan iborat tariqat zinapoyasi bo'ylab (Tovba, Zuhd, Tavakkul, Kanoat, Uzlat, Tavazhzhuh, Sabr, Murokaba, Zikr, Rizo) haqiqatga - Ollohga olib borishi kerak. Najmiddin Kubro o'zining "Al-usul al-ashara", "Risola at turuk", "Fi ahbab-us-solikin", "Favoyid ul Jamol" va boshqa ko'plab asarlarida "latoif" nazariyasiga muhim o'rin beradi. ong, his-tuyg'ular, ruh va tan bilan o'ralgan markaz. So'fiy maxsus mashqlar yordamida ushbu markazni his qilishi va ko'rishi kerak, bu holat, shakli va rangi o'zgarishi natijasidir. Kubroning fikriga ko'ra, muridning ruhiy holati uchta tarkibiy qismdan o'tishi kerak: aylana, nuqta va nuqta. Doira - Olam, dog' - dunyoning qiyofasi, nuqta - Olamning markazi (vahdat). Nuqtaning mohiyatini anglash ilohiy olam mohiyatini anglashdir. Ushbu sxema - doimiy harakatda bo'lgan aylana, nuqta va nuqta ma'lum ranglarga xos bo'lib, atrofdan markazga bir-birini almashtiradi. Har bir din, mafkura rang nazariyasiga o'z tushunchasini olib keladi. Islom dinshunoslari va ayniqsa so'fiylar buni insonning ruhiy holati bilan bog'laydilar. Rang nazariyasi deyarli barcha so'fiylik oqimlarida mavjud. Bu, xususan, Yassaviy, Bektoshi, Kubro asarlari uchun xosdir. Kubroning fikriga ko'ra, ranglar bir-birini shu tarzda o'zgartiradi: oq - sariq - ko'k - ko'k - yashil - qizil - qora. Ushbu etti rang murid ruhining ettita holati bilan bog'liq. Oq - Islom, sariq - iyman (vijdon), ko'k - eshon (sovg'a), ko'k - imtinon (e'tiqod), yashil - iymon (to'liq imon), qizil - irfon (bilim), qora - hayrat, hayajon (ajablanib, hayratga tushish) ), ya'ni har bir rang o'ziga xos ma'noga ega, belgini bildiradi.

Ko'pgina xalqlar uchun oq rang poklik, beg'uborlik va halollikni anglatadi. Nazmiddin Kubro poklanish ramzi sifatida ushbu rangga ega. Murid poklik va halollikka erishgandan keyingina "tariqa" yo'liga kirishishi mumkin. Sariq, turli xil xalqlar orasida oq rangdan farqli o'laroq, bunday aniq ma'noga ega emas. Masalan, Markaziy Osiyo xalqlarining ajdodlari sariq rangga quyosh nuri, olov, oltin, boylik va h.k. Evropaliklar uchun sariq rang kuzning rangidir, iliq yoz bilan xayrlashish ramzi va, ehtimol, ajralish, xafalik, kasallik kabi tushunchalar shu rang bilan bog'liq. Najmiddin Kubro uchun bu rang Xudoga bo'lgan yuksak muhabbat tuyg'usini Xudoning nomi bilan hayotning boshlanishi sifatida anglatadi. Moviy - osmon, dengiz rangidir, shimoliy xalqlar orasida sovuq va soyaning rangini, sharqiylar orasida esa abadiylik va abadiylikni bildiradi. Kubroda u "eshon" - sovg'ani, yangi hayotga bag'ishlanishni, yaxshilikni, o'zini anglashni, gunohlardan poklanishni, kundalik hayotdan "tarikag" ga o'tishni, ma'naviy rivojlanishni anglatadi. Moviy rang - bu orzular, noziklik, joziba, suvning rangi. Najmiddin Kubroda bu "tavba" dan keyin imon yo'liga kirish, nopok fikr va ishlardan xalos bo'lish holati - "harom", Xudo tomonidan ta'qiqlangan ishlardan tiyilish, pok ishlarga o'tish - "xalol" degan ma'noni anglatadi. Yashil rang - bu hayotning uyg'onishi, jonlanish, yangi o'sish, o't va barglarning rangi. Kubro uchun bu haqiqiy imonning rangi, muridning ruhi Xudoga bo'lgan chinakam ishonch bilan to'liq qamrab olingan paytdagi holatidir. Qizil rang, bir tomondan, himoya ma'nosini anglatadi, unumdorlik, go'zallik, quvonch, muhabbatni anglatadi, boshqa tomondan - qasos, adovat, urush, qon to'kishni anglatadi. Kubroda qizil rang ham xotirjamlik belgisi emas - bu ruhni tanadan ajratish, ruhga g'amxo'rlik qilish, ma'naviy dunyoni anglashning boshlanishi. Ko'p odamlar uchun qora rang zulmat, baxtsizlik, qayg'u ramzi; bu motam, o'lim, sir, yer osti dunyosi va boshqalar. Turkiy xalqlar orasida qora rang kuch, buyuklik, qudrat va shuningdek maqsadni anglatar edi. Nazmiddia Kubroda qora rang ruhning maqsadga - ilohiy tinchlik ostonasiga yaqinlashishini aks ettiradi. Bu ilohiylikni anglash, ilohiy dunyoga qoyil qolish. Kubro nazariyasida rangsizlik alohida o'rin tutadi. Bu "hakikat" maqsadiga erishishni anglatadi - ilohiy dunyo, haqiqat bilan haqiqiy birlashish. Ruhning bir holatdan boshqasiga (bir rangdan ikkinchisiga) ketma-ket o'tishi mukammaldir.