Buyrak Siydik yo’li Siydik organlarining rivojlanishi

Tuxumdon (ovarum, 144- ) bir juft bo‘lib, uzunligi 2–3 sm, qalinligi 1 sm keladi, u bachadon naylari tagida joylashgan. Uning ichkari va tashqariga qaragan facies medialis et lateralis ikki yuzasi, oldingi margo mesovaricus va orqaga margo liber qaragan ikki qirg‘og‘i tafovut qilinadi. Tuxumdonning pastki uchi extremitas uterina lig. ovarii proprium orqali bachadonga bog‘langan bo‘lsa, tashqi yuzasi kichik chanoqning yon devoriga tegib turadi. Oldingi botiq qirg‘oqli tuxumdon darvozasi – hilus ovarii dan tuxumdon ichiga qon tomir va venalar kiradi va bachadonning keng boylami lig. lata uteri orqali bachadon bilan tutashadi. Tuxumdon ikki xil – po‘stloq moddasi va ichkarida joylashgan tomirli mag‘iz moddadan tuzilgan, bu moddada biriktiruvchi to‘qima va nervlarni ham ko‘rish mumkin. Tuxumdon po‘stloq moddasining asosiy qismi bo‘lgan ayollar tuxum hujayralari – ovotsitlar joylashgan. Ayollar tuxum hujayralari pufakchalar (follikulalar) ichida joylashgan bo‘lib, 14–16 yoshdan boshlab navbat bilan har 28 kunda bittadan kattalashib (6 mm ga qadar) yetiladi. Natijada pufak yorilib (ovulyatsiya), ichidagi suyuqlik qorin bo‘shlig‘iga oqadi, ovotsit esa tuxumdon ustida, bachadon nayi shokilalarining harakati yordamida bachadon nayi ichiga uzatiladi. Ayni vaqtda tuxum pufakchasining yorilgan joyida follikula epiteliysi hisobiga sariq tana paydo bo‘ladi.
Follikulalarda follikulin gormoni ishlanib chiqadi. Gormon jinsiy a’zolarning normal rivojlanishini, ikkilamchi jinsiy belgilar paydo bo‘lishini va nerv sistemasi qo‘zg‘alishini ta’minlaydi.
Sariq tana (corpus luteum) ikki xil bo‘ladi. Biri chin (haqiqiy) yoki homiladorlik sariq tanasi (corpus luteum graviditatis) bo‘lib, tuxum otalanib, homiladorlik boshlanganda tuxumdon pardasining yirtilgan joyida paydo bo‘ladi. Chin sariq tana butun homiladorlik davrida homilaning normal rivojlanishini ta’minlab, yangi tuxum hujayra yetilishini to‘xtatadi va sut bezlarini rivojlantiradi. Ikkinchisi soxta sariq tana yoki hayz sariq tanasi corpus luteum menstruationis bo‘lib, tanadan ajralgan gormon yangi tuxum hujayraning yetilishiga ta’sir etadi.