Buxoro turizm va madaniy meros texnikumi budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi

Shartli misol. Bevosita qayta baholash usuli.

Byudjet tashkilotining 2011 yil 1 yanvar holatiga 013-subschyoti bo‘yicha asosiy vositasining dastlabki qiymati 5000.0 ming so‘m. Mazkur davrga qadar hisoblangan eskirish summasi esa, 3000.0 ming so‘m. Demak, mazkur asosiy vositaning qoldiq qiymati 2000.0 ming so‘m (5000.0-3000.0).
Byudjet tashkiloti ushbu asosiy vositaning bevosita qayta baholash usuli bilan qayta baholab, uning joriy qiymatini (tiklanish qiymatini) 6000.0 ming so‘m qilib belgiladi.
U holda mazkur asosiy vositani eskirish summasi va qoldiq qiymati quyidagicha qayta baholanadi.
Qayta baholash koeffitsienti aniqlanadi, ya’ni qayta baholangandan keyingi qiymat qayta baholashdan oldingi qiymatga bo‘linadi:
6000.0/5000.0=1.2
endi mazkur koeffitsient asosiy vositaning eskirish summasiga va qoldiq qiymatiga ko‘paytiriladi.
eskirish summasi 3000.0*1.2=3600.0; qoldiq qiymati 2000.0*1.2=2400.0.

Shartli misol. Indeks usuli.

Byudjet tashkilotining 2011 yil 1 yanvar holatiga 013-subschyoti bo‘yicha asosiy vositasining dastlabki qiymati 5000.0 ming so‘m. Mazkur davrga qadar hisoblangan eskirish summasi esa, 3000.0 ming so‘m. Demak, mazkur asosiy vositaning qoldiq qiymati 2000.0 ming so‘m (5000.0-3000.0).
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan asosiy fondlarni qayta baholash chog‘ida indeks usulini qo‘llash uchun yilning 31 dekabriga qadar navbatdagi qayta baholash bo‘yicha ishlab chiqilgan va rasmiy ravishda ommaviy axborot vositalarida e’lon qilingan tegishli indekslarga muvofiq mazkur asosiy vosita uchun 1.100 koeffitsient belgilandi.
U holda ushbu asosiy vosita bo‘yicha qayta baholash quyidagicha amalga oshiriladi:
dastlabki qiymat 5000.0 *1.1 = 5500.0; eskirish qiymat 3000.0*1.1 = 3300.0; qoldiq qiymat 2000.0*1.1 = 2200.0.
Bunda asosiy fondlarning bir turdagi ob’ektlari (markalari, xillari va hokazo) bo‘yicha yagona usul qo‘llanilishi lozim.
Qayta baholashni tashkilot mustaqil ravishda yoki qonun hujjatlariga muvofiq baholash faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga ega bo‘lgan mutaxassislar - ekspertlarni jalb etgan holda amalga oshiradilar.
Bevosita qayta baholash usuli qo‘llanilganda ob’ektlarning to‘liq tiklanish qiymatini hujjatlar asosida tasdiqlash uchun tashkilotning xohishiga ko‘ra quyidagilardan foydalanilishi mumkin:
a) tayyorlovchi tashkilotlar va ularning rasmiy dilerlari, tovar- xom ashyo birjalari, ko‘chmas mulk birjalaridan yozma shaklda olingan xuddi shunday mahsulotga doir narxlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
b) qayta baholashni o‘tkazish sanasiga va asosiy fondlarni xarid qilish sanasiga Markaziy bank kurslarining nisbati sifatida belgilanadigan hisob-kitob koeffitsientini qo‘llagan holda xarid qilish sanasiga EAVda asosiy fondlarning qiymati to‘g‘risidagi (tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo‘lganida) ma’lumotlar;
v) tegishli davlat organlarida mavjud bo‘lgan narxlar darajasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
g) qayta baholashni o‘tkazish davrida ommaviy axborot vositalari va maxsus adabiyotlarda e’lon qilingan narxlar darajasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
d) asosiy fondlar qiymati to‘g‘risida baholovchining hisoboti.
Asosiy vositalarning boshlang‘ich (tiklash) qiymati qayta baholangan hollarda qayta baholash o‘tkazilgan sanadagi ularning jamlangan eskirishi asosiy vositalarning dastlabki (tiklanish) qiymati o‘zgarishining tegishli indekslariga tuzatiladi hamda keyingi hisoblanadigan eskirish qayta baholangan qiymati hisobidan amalga oshiriladi.
Shartli misol. Byudjet tashkilotining 2011 yil 1 yanvar holatiga transport vositasining (015-subschyot) dastlabki qiymati 15000.0 ming so‘mni, shu davrga qadar hisoblangan eskirish summasi 9000.0 ming so‘mni tashkil qiladi. Demak, uning qoldiq qiymati 6000.0 ming so‘m (eskirish me’yori 20 foiz).
Ushbu asosiy vosita 2011 yilning 1 yanvar holatiga 1.2 koeffitsient bilan qayta baholandi. Jumladan:
dastlabki qiymat 15000.0 *1.2 = 18000.0; eskirish qiymat 9000.0*1.2 = 10800.0; qoldiq qiymat 6000.0*1.2 = 7200.0.
Qayta baholangandan so‘ng ushbu asosiy vositaga eskirish hisoblash uning tiklanish qiymatidan, ya’ni 18000.0 ming so‘mdan amalga oshiriladi, ya’ni:
18000.0*20foiz=3600.0 ming so‘m.
Agarda qayta baholangunga qadar har yili 3000.0 ming so‘mdan eskirish hisoblangan bo‘lsa, endilikda har yili 3600.0 ming so‘mdan eskirish hisoblanishi lozim.
Qayta baholash natijasida asosiy vositalar qiymatining oshishi 01 schyotning tegishli subschyotlari debetida, hisoblangan eskirish summasining oshishi 02 schyotning tegishli subschyotlari kreditida va moliyaviy natijalarning oshishi mazkur asosiy vositaning kirim qilish manbasidan kelib chiqqan holda, 28 schyotning yakuniy moliviy natijalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlari kreditida aks ettiriladi.
Qayta baholash natijasida asosiy vositalar qiymatining kamayishi
01 schyotning tegishli subschyotlari kreditida, hisoblangan eskirish summasining kamayishi 02 schyotning tegishli subschyotlari debetida va
moliyaviy natijalarning kamayishi esa, mazkur asosiy vositaning kirim qilish manbasidan kelib chiqqan holda, 28-schyotning yakuniy moliviy natijalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlari debetida aks ettiriladi.
Asosiy vositalarning qayta baholashdan keyingi 1 yanvar holatiga yangi qiymati byudjet tashkilotlarining joriy yilni birinchi choragi uchun tegishli hisobotlarida (1-shakl balansida) “Yil boshiga” ustunida chiziqcha (drob) bilan aks ettiriladi.
Shartli misol. Byudjet tashkilotining 2011 yil 1 yanvar holatiga yillik xarajatlar smetasi ijrosining buxgalteriya balansi (1-son shakl) quyidagi ko‘rinishda bo‘lsin (shartli qisqartma holatda):

BALANS