Buxoro tarixi

“U [ALLOH] AZIZDIR! 
Oliyjoh… hidoyat martabat…irshodpanoh… zubdat ul-ashob… 
Hazrat Xoja Kalon Xoja Sizning avlod-ajdodlaringizga ixlosimiz [yuqori] 
edi. Zamona zayli bilan onhazrat mulozamatlaridan [bir oz] uzoqlashdik, 
ixlos-aqidamiz boqiy bo‘laversin. Sizdan iltimos shulki, bizni o‘zingizning 
qadimiy duogo‘yingiz deb hisoblab, xotiringiz hoshiyasidan o‘chirmang. 

---

292 
Zamona fasodligi bilan bu [Shayboniy] birodarlar jamoati o‘rtasida nifoq 
voqe bo‘ldi. Sizdan iltimos, o‘rtaga tushib, gina-kuduratlarga barham 
bersangiz….. to do‘stlar shodmon, dushmanlar ko‘r bo‘lsin… [Oldingizga] 
sadr as-sudur Xoja Muhammad Tohirni yubordik. Qolgan gaplarni u 
aytadi”. 
Bobo sulton va uning birodarlari tarafidan qilinayotgan talonchilik 
harakatlarini tizginlashni so‘rab Nurmuhammadxon tomonidan Xoja 
Sa’dga yuborilgan maktub ham e’tiborga loyiq: 
«Aqidaga sodiq Nurmuhammadxonning ikkinchi maktubi… Maxfiy 
qolmasinki, necha yildirki Bobo sulton o‘zining birodarlari bilan har yil 
kelib, fuqarolarning mol-mulkini talaydi va ularga zarar etkazadi. [Yaxshi] 
bilasizki, bu bandazodaning ul oliy ostona mulozimlari va hazratdan 
boshqa umid qiladigan [kishisi] yo‘q…Niyozmandlik va kifoyatlarni 
Javonmardali mulozimlar arziga etkazadi».
(Badriddin Kashmiriy. Ravzat ar-rizvon. O‘zR FA Sharqshunoslik instituti 
qo‘lyozmasi, inv. №2094, 331-346 ab sahifalar )
 
 
Muhammadyor ibn Arab Qatag‘anning “Musaxxir al-bilod 
(Mamlakatlarning egallanishi)” 
asaridan 
 
Baroqxon laqabli Navro‘z Ahmadxon ibn Sevinchxoja 
sultonning zikri 
Olovdek gurillovchi o‘t yurak podshox edi. Akasi Keldi Muhammad 
sulton vafot etgach, Toshkent viloyatida mustaqil ravishda hukumat 
bayrog‘ini hilpiratdi. Abdullatifxon Samarqand shahrida bu jahondan 
mangulik olamiga ko‘chgach, Barokxon 957 yili xonlik taxtiga chiqib, 
xutba va tangani o‘z nomi va alqobi bilan bezatdi. Samarqandni Sulton 
Sa’id sulton va Javonmardalixon qo‘lidan tortib olib, jannatmisol ul 
o‘lkada ham hukumat bayrog‘ini yuksak ko‘tardi. Ko‘pincha Miyonqol 
ustiga lashkar tortib, Buxoroni ham bosqin-chopqinga duch qilib yurdi. 
Hatto, bir marta Buxoroni bosib ham oldi. Biroq, hech qancha vaqt 
bo‘lmay, u erni tashlab chiqdi va asl egalariga qaytarib berdi. 
Tahmosbshoh qo‘shini bilan 1528 yil bo‘lgan Jomi urushida boshqa 
shayboniy sultonlar bilan birga qatnashdi. 
Xonlik ayyomidan olti yil mustaqil shaklda o‘tgach, Samarqandga 
qarashli va Ko‘hak daryosi boshlanishi bo‘lgan Xoja rabot mavzeida 963 
yili oxiratga ketdi. 
Undan sakkiz o‘g‘il farzand qoldi. Birinchisi Darveshxon, ikkinchisi 
Bobo sulton, uchinchisi Do‘st Muhammad sulton, to‘rtinchisi Amin sulton, 

---

293 
beshinchisi Jalol sulton, oltinchisi Xorazmshoh sulton, ettinchisi Qosim 
sulton, sakkizinchisi Tohir sulton.