Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi

7.4. Donning yirikligi va yirikligi bo`yicha tekislanganligi 
Donlarning yirikligi geometrik o`lchamlar bilan tavsiflanadi (uzunligi, 
qalinligi, eni). Bu o`lchamlarning bir xilligi donlarning yiriklik bo`yicha 
tekisligini bildiradi. 
Qaysiki o`lchamlar chegarasidagi (masalan: uzunligi bo`yicha 
2,2...2,5x20 mm g’alvirda qolgan donlar) donlar miqdori 80 % dan ortiq 
bo`lsa, don shu o`lchamda yirikligi bo`yicha tekislangan deyiladi. 
Yirik donda mag’iz ko`proq, qobiqlari yupqa va kamroq bo`ladi. Mayda 
donda esa, aksincha mag’iz kamroq, qobiqlar qalin va ko`proq shuning uchun 
mayda don tarkibidagi kletchatka, gemetsellyuloza, kuldorlik va oqsili 
ko`pliligi bilan farq qiladi. Oqibatda mayda dondan un kam va sifati past 
chiqadi. Yirik dondan qobiqlari yengil ajraladi, un va oraliq mahsulotlar 
ko`proq va sifatli chiqadi. 
Donning uzunligi, eni va qalinligi bo`yicha tabiiy yuqori va-
riatsiyalanishi ajratish, yanchish, qobiq ajratish, gidrotermik ishlov berish 
jarayonlarining eng samarali ko`rsatkichlarini bir xil tanlashga yo`l 
qo`ymaydi. YUqori texnologik natijalarni ta`minlash uchun qayta ishlashga 
yuborilayotgan don partiyalarining o`lchamlari bo`yicha tengligi katta 
ahamiyat kasb etadi. Don partiyalarining tengligini oshirish uchun donning 
mayda fraktsiyasi ajratib olinadi va partiyalar bir necha fraktsiyalarga 
ajratiladi. 
Mexaniq ta`sir natijasida tez sinadigan, mag’zi uncha mustahkam 
bo`lmagan grechixa, sholi kabi donlarni qobig’ini ajratishdan oldin 
fraktsiyalarga ajratish juda muhim. Agar o`lchamlari turlicha bo`lgan donlar 
qobiq ajratishga yuborilsa, yirik donlar mag’izining sinishi yoki mayda 
fraktsiya donlarning qobig’i ajralmay qolishi yuz beradi. 
Arpani qayta ishlashda o`rnatilgan norma bo`yicha dursimon yormaning 
sifati va chiqishini 2a-22x20 g’alvirining elanma miqdori 5 % dan ko`p 
bo`lmagan don partiyasigini ta`minlay oladi.