Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 

 

 

 

 

---

 

18 

3-Laboratoriya ishi 

To’yingan uglevodorodlar 

Nazariy ma’lumot 

To’yingan  asiklik  uglevodorodlar  –  alkanlar  (parafinlar)  molekulalarida 

uglerod  atomlari  vodorodlar  bilan  to’la  bog’langan  bo’ladi.  Ular  o’zaro  oddiy 

(sigma) bog’  bilan bog’langan. 

Alkanlarning  dastlabki  vakillari  tabiiy    gaz  tarkibida,  keyingi  vakillari 

(pentandan boshlab) neft tarkibida  uchraydi. Ularni  sintetik  yullar bilan, masalan, 

o’z  hosilalari  spirtlar,  kislotalar,  galogen  alkillarni  gidrogenlab  qaytarish  yoki 

to’yinmagan uglevodorodlarni to’yintirish kabi reaksiyalar bilan olish mumkin. 

To’yingan  uglevodorodlar  reaksiyaga  qiyin  kirishadi  –  ularni  parafinlar 

deyilishiga  ham  sabab  shu.  Ular  birikish  reaksiyalariga  umuman  kirishmaydi  . 

qiyin oksidlanadi, nitrolash va sulfolash reaksiyalariga qiyin kirishadi. To’yingan 

uglevodorodlarga  almashinish  reaksiyasi  (metalepsiya)  hos,  ya`ni  bunday 

uglevodorodlar o’zlarining vodorodlarini galogenlarga, nitro va sulfo – guruhlarga 

almashtira oladi.