Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

indikatorlari tuziladi. 
Ijtimoiy-iqtisodiy  indikatorlar  o`rtacha  va  median  ko`rsatkichlarda 
o`zgarish  darajasi,  uchrashish  tezligi,  to`plash,  differentsiyalash  va  sotib  olish 
qobiliyati  kabilarda  ifodalanadi.  Ijtimoiy-iqtisodiy  indikatorlarni  hisoblash 
makroiqtisodiy  ko`rsatkichlarni  tuzishga  qo`yilgan  talablarga  asosan,  lekin 
ijtimoiy  ko`rsatkichlarning  o`ziga  xos  xususiyatlarini  e`tiborga  olgan  holda 
amalga oshiriladi. 
Turmush darajasini uch xil yo`nalishda o`rganish mumkin: 

  barcha aholiga nisbatan; 

  uning ijtimoiy guruhlariga nisbatan; 

  har xil daromadga ega bo`lgan uy xo`jaliklariga nisbatan. 
Rossiya 
Federatsiyasi 
iqtisodiyot 
vazirligi 
qoshidagi 
«iqtisodiy 
kon`yunktura  va  bashoratlash  markazi»  tomonidan  1992  yilda  ishlab  chiqilgan 
«Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  aholi  turmush  darajasini  ifodalovchi  asosiy 
ko`rsatkichlar  tizimi»  zamonaviy  talablarga  javob  beradi  va  ancha  to`liq 
ishlangan. Uning 7 bo`limida 39 ta ko`rsatkich keltirilgan: 
1. Jamlovchi ko`rsatkichlar. 
2. Aholi daromadlari. 

---

 
189 
3. Aholi xarajatlari va iste`moli. 
4. Aholining pul jamg’armalari. 
5. Yig’ilgan mulk va turarjoy. 
6. Aholining ijtimoiy tabaqalanishi. 
7. Aholining kam ta`minlangan qatlami. 
Aholi  turmush  darajasini  ifodalovchi  ko`rsatkichlar  tizimining  oxirgi 
varianti BMT tomonidan 1978 yilda taqdim etilgan. 
1.  Tug’ilish,  vafot  etish  va  boshqa  aholini  xarakterlaydigan 
ko`rsatkichlar. 
2.  Turmushning sanitariya-gigiena sharoitlari. 
3.  Oziq-ovqat mahsulotlarini iste`mol qilish. 
4.  Turar joy sharoitlari. 
5.  Ta`lim va san`at. 
6.  Mehnat sharoiti va bandlilik. 
7.  Aholining daromadlari va xarajatlari. 
8.  Yashash qiymati va iste`mol baholari. 
9.  Transport vositalari. 
10. Dam olishni tashkil etish. 
11. Ijtimoiy ta`minot. 
12. Insonning erkinligi. 
Turmush  darajasini  ifodalovchi  ko`rsatkichlarni  shartli  ravishda  o`lchov 
turlariga qarab quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 
a) sintetik qiymat ko`rsatkichlari (YAIM, iste`mol fondi, aholining jami 
daromadlari va h.k.); 
b)  fizik  ko`rsatkichlar,  aniq  material  boyliklarni  iste`moli  hajmini 
ifodalovchi  ko`rsatkichlar  (shaxsiy  mulk  bilan  ta`minlanish  darajasi,  oziq-ovqat 
mahsulotlar iste`moli, tashilgan yo`lovchilar soni va h.k.); 
s)  boyliklar  taqsimoti  va  tarkibi  nisbatlarini  ifodalovchi  nisbiy