Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «tarmoq mashina va jihozlari»

1-Ma’ruza. TIKUVChILIK SANOATI TAYYoRLOV VA BIChISh IShLARIDA QO’LLANILADIGAN MAShINALAR VA JIHOZLAR

REJA:

1. 
   Tayyorlov ishlari.
   
2. 
   Gazlamalarning enini, uzunligini o’lchash va nuqsonlarini aniqlash mashinasi
   
3. 
   Andazalar yuzasini o’lchash mashinasi
   
4. 
   To’shash mashinalari 5.Bichish usullari
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Olimov Q.T. ―Yengil sanoat mashina va apparatlari‖, «DITAF» Toshkent- 2001.,-246 b. 2.Olimov Q..T. ―Tikuvchilik korxonalari jihozlari‖. «DITAF» Toshkent 2001. –191 b.
   

3. 
   Olimov Q.T. «Yengil sanoat mashina va apparatlari» ikkinchi to`ldirilgan nashri, Abdulla Qodiriy nashriyoti.Toshkent –2003.-286 b.
   
4. 
   V.Ya.Franst, V.V.Isaev. Shveynыe mashinы. Legprombitizdat. Moskva-1986 g. – 182 s. 5.Q.T.Olimov, R.M.Rustamov, L.P.Uzoqova. «Tikuv mashinalari. Uzinkomtstentr.Toshkent-2002.
   

3.1.6.Olimov Q.T. Tikuvchilik korxonalari jiщozlari. «DITAF» Toshkent-2002.

1. Tayyorlov ishlari.

Andazalar qalinligi 0,9-1,2 mm qattiq pressshpat kartondan tayyorlanadi. Qo’shimcha andazalar kartondan tayyorlangan bo’lsa, atrofiga tunuka qoplanadi. Uzoq vaqtgacha o’zgarmaydigan kiyim detallarini bichishga mo’ljallangan qo’shimcha andazalar esa dyuralyuminiy yoki boshqa metall tunukalardan tayyorlanadi.
Ustiga biror kiyim andazalari to’plamini yoki bir necha kiyim andazalari ma’lum tartibda joylashtirib, andazalar shakli tushirib olingan gazlama yoki qog`oz bo’lagi bo’rlama deb ataladi.
Ma’lum tartibda joylashtirilgan andazalar shaklini gazlama yoki qog`oz tushirib olish uchun, odatda, andazalar atrofidan bo’r yoki qalam yuritib chiqiladi. Hozir joylashtirilgan andazalar shaklini tushirib olishning ilgorroq yo’llari ham topilgan. Masalan, andazalar gazlama ustiga joylashtirilib, ular ustidan tez quruvchi rang sepish mumkin.
Trafaretlar ham, xuddi bo’rlama tayyorlangandek, oldin eksperimental bo’limda andazalarni kam chiqindi chiqadigan rastional joylashtirish yo’lini topib tayyorlanadi. Trafaretlar tayyorlashda ham bo’rlama tayyorlashdagi barcha texnik shartlarga rioya qilinadi. Tayyor bo’lgan trafaret nomerlab qo’yiladi.
Trafaret ishlatilganda bo’rlama olish uchun 8-10 marta kam vaqt ketadi; ish andazalari soni kamayadi, bo’rlama tayyorlash narxi pasayadi.
Tayyorlov va bichish ishlarini avtomatlashtirish muammosi eng muhim ishlardan biri hisoblanadi. Bu ishlarni kompleks avtomatlashtirish ustida ko’pgina oliy o’quv yurtlari va ilmiy tekshirish institutlari tadqiqotlar o’tkazib, texnologik kompleks vositasini ishlab chiqdilar. Texnologik kompleks vositasi "Siluet" deb ataladi.
"Siluet" kompleksi uchta mashinadan iborat bo’lib, "Siluet"-S "Siluet- K"," Siluet-R" deyiladi.
"Siluet-S" mashinasi EHM bilan birga quyidagi ishlarni bajaradi:

1. 
   andaza konturlarini hisoblab ma’lumotini avtomatik yoki yarim avtomatik ravishda bosib chiqaradi;
   
2. 
   andazalarni kerakli o’lcham va bo’yiga ko’paytirib, andaza yuzasini va andaza perimetrlarini hisoblab, ma’lumotini bosib chiqaradi;
   

v) andazalarni tabiiy kattalikda yoki kerakli masshtabda chizib chiqaradi;
g) kichiklashtirilgan andazalarni qo’llab, bichishga mo’ljallab mexanikaviy ravishda dastur tuzadi;

4. 
   tanlangan masshtabda andaza konturini yoki andazalar joylashmasini ko’rib nazorat qilish uchun uni grafik tarzida chizib beradi. "Siluet-K" mashinasi EHMda yoki boshka qurilmada hisoblab olingan andazalarni yoki andazalar joylashmasining istalgan masshtabda chizib beradi. Bundan tashqari "Siluet-K" mashinasi dasturlashtirilgan bichish mashinasi "Luch"ga bog`liq bo’lgan jarayonlarni bajaradi va qo’lda bichish ishlariga mo’ljallab andazalar joylashmasini chizib tayyorlab beradi.
   

"Siluet-K" mashinasi ham "Siluet-S" mashinasidek ikkita koordinata (x va u o’qi) sistemasida ishlaydi. Mashina ikkita g`altagi: uzatuvchi-passiv 11 (1- rasm) va qabul qiluvchi - yuritadigan g`altaklari bor ko’zg`almas stoldan iborat. Stol ustida ish asbobi I ni tashuvchi ijrochi mexanizm (portal) 2 harakatlanib turadi. Ish asbobi 1 - stol 13 ustidagi material (qog`oz) 12ga tegadigan bo’ladi.
Stol chetiga ko’zg`almas qilib mahkamlangan ikkita vertikal yo’naltirgich 4 va 8 shtanga 6 ning ikki uchiga mahkamlangan ikkita burilma yarim o’q 5 va 7 ichidan bemalol o’tadi.
Yo’naltirgichlarning birini yuqori uchiga PIX-6-1 kontaktsiz elektr ajratgich 9 o’rnatib qo’yilgan.
G`altakdan uzatilayotgan qog`ozni bir oz ortig`i bilan stolga mahkamlanadi. Qog`ozning yon tomonlari elektr qamragichlar orasidan o’tkaziladi, bunda qog`ozning mo’ljaldagi kengligiga moslab, portal

1-rasm. "Siluet-K" mashinasining ishchi plansheti.

bo’ylab surilma qamragich oldin o’rnatib olinadi.Qabul g`altagini pult orqali ishga tushirib, kerakli qog`oz o’rab olinadi.

Keyin ikkala koordinata bo’ylab ish mexanizmini dastlabki boshlang`ich holatga chiqariladi. Boshqaruv qurilmasiga chizish dasturini to’g`rilab, uni "Siluet-K"ga uzatib ishga tushiriladi. Mashina ishga tushirilganda, oldin materialni (qog`ozni) tortib turadigan vakuum ulanadi, keyin andazalar joylashmasi chizila boshlanadi.
"Siluet-R" mashinasi karton yoki kog`ozdan yasaladigan andazalarni tabiiy kattalikda yoki istalgan kattalikda qirqish uchun mo’ljallangan.
"Siluet-R" ning ish organi gazli lazer bo’lib, asosiy ish asbobi lazerli kesgichdir. Bu mashina ham ikki koordinatali surilma sistema bo’lib, andaza qirqiladigan material quyilgan qo’zg`almas ish stoli ustida harakatlanadi. Mashinaning konstrukstiyasi 250-300Vt quvvatda ishlaydigan har qanday lazerga mo’ljallangan. Lazer 4 (2-rasm,a) mashina 1 dan tashqariga joylashgan bo’lib, dasturga qarab, lazer nurini to’xtatish uchun, unga elektromagnitli boshqaruv to’siq 3 o’rnatilgan bo’ladi. Nurga nisbatan 45 burchak ostida joylashgan og`ma ko’zgu 2 lazerli kesgich 5 ga nur uzatib beradi.

1. 
   b)
   

2-rasm."Siluet-R" mashinasidagi a-ishchi planshet bilan lazerning joylashishi; b-

lazerli kesgich.

"Siluet-R" mashinasidagi kesgich (2-rasm,b) asosiy ish asbobi hisoblanadi. U ichi bo’sh to’ntarilgan konus shaklida bo’ladi. Keskichning ostki uchi ingichkalashgan va diametri 2 mmli teshigi bor soplo 1dan iborat. Yuqori qismini esa orasidan gazli lazer nuri o’tadigan optik linza 3 qo’yib germetik yopilgan bo’ladi. Qirqayotgan zonadan material 5 ning qo’ygan mahsulini havo oqimi yordamida soplo teshigidan chiqarib tashlash uchun, linza bilan soplo orasidagi kesgich korpusiga 0.5.10 Pa bosim ostida havo kiritadigan rezbali detal 2 mahkamlangan.

2.