Buxoro muxandislik texnologiya instituni

2.11-jadval 
Adsorbent CaA ning dinamik sig`imi 
 
 
Adsorbent 
Ishlov 
berish 
sharoiti 
Sig`imi gr/100 gr bo`yicha 
n-geksan 
benzol 
naftalin 
izooktan 
dekalin 
tatralin 
smolalar 
t
0
C, 
soat 
S
ak
ra
b
 
o
`tg
u
n
g
ac
h
a 
To
`li
q
 
sa
k
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
S
ak
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
sa
k
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
sa
k
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
sa
k
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
sa
k
ra
g
u
n
ch
a 
To
`li
q
 
Seolit 
CaA, R 
g`ovak 
0.5 nm 
500
0
C, 
6 soat 
4.00 
7.11 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0.20 
0 
0 

---

73 
 
       Berilgan  malumotlardan  ko`rinib  turibdiki  seolit  CaA  n-geksanga  nisbatan 
selektiv  hamda  juda  kam  0.20%  tetralinni  adsorbsiyalaydi.  Bu  tetralin 
molekulasining gibrid tuzilishi bilan bog`liq. Qolgan sorbatlarga nisbatan u inert.  
       Demak 
dearomatlash 
jarayonlarida 
faollashtirilgan 
silikagelni, 
denormallashtirish uchun esa sintetik seolit CaA ni qo`llash kerak. 
       Silikagel  KSK  ning  aromatik  uglevodorodlarni  adsorbsiyalash  mexanizmi 
quyidagicha: 
A.B. 
Kiselyovning 
ma`lumotlariga 
ko`ra 
aromatik 
uglevodorodlarning  silikageldagi  ustivor  adsorbsiyalanishi  benzol  elektrodonor 
molekulasi  va  silikagel  –  elektronoakseptor  va  proton-donor  adsorbent  orasida 
molekulyar birikma (π-kompleks) lar hosil bo`lishi bilan tushuntiriladi. 
       Aromatik  uglevodorodlarning  ionlar  bilan  adsorbent  sirtida  kompleks 
birikmalarni hosil qilishi aromatik uglevodorodlarning elektroneytral molekulasida 
adsorbent  sirtidagi  elektrostatik  maydon  ta`sirida  dipole  momentining  vujudga 
kelishi  natijasida  sodir  bo`ladi.  Sintetik  seolit  CaA  ning  selektivligini  molekulyar 
elekli  effekt  bilan  tushuntiriladi.  Seolit  faqat  ko`ndalang  o`lchamlari  uning  kirish 
derazalari  o`lchamlaridan  kichik  ya`ni  0.5  nm  kam  bo`lgan  molekulalarnigina 
adsorbsiyalaydi, bunday molekulalar bo`lib normal parafinlar hisoblanadi. 
       Ma`lumki 
sintetik 
seolit 
CaA 
n-alkanlarga 
selektivligi 
tufayli 
uglevodorodlarning  murakkab  aralashmalaridan    n-parafin  uglevodorodlarini 
laboratoriya va sanoat miqyosida ajratib olishda keng qo`llaniladi. 
       Hozirgi  zamon neftlari  yuqori parafinli bo`lib ulardan  olinadigan  mahsulotlar 
ham  yuqori  parafinli  bo`ladi,  shuning  uchun  ular  past  oktan  tavsifi 
(xarakteristikasi) ga ega. 
       Oktan  sonini  oshirishda  neftlardan  n-parafin  uglevodorodlarni  sintetik  seolit 
CaA bilan ajratib olganda eng katta effektga erishish mumkin. 
       2.12-jadvalda  adsorbsion-krioskopik  usul  (O`z  Res  FA  ONKI  ishlanmasi) 
bilan  benzin  va  benzin  fraksiyalarida  n-parafin  uglevodorodlarining  miqdori 
bo`yicha ma`lumotlar va ularning oktan soni keltirilgan.