Buxoro muxandislik texnologiya instituni

1.4    Butun  dunyo  Yonilg`i  xartiyasi  va  Yevropa  iqtisodiy  hamjamiyat 
tomonidan avtomobil benzinlariga tavsiya etiladigan talablar. 
1.4-jadvalda  Butundunyo  Yonilg`ixartiyasi  tomonidan  avtomobil  benzinlarining 
tavsiya  etiladigan  ba`zi  fizik-kimyoviy  va  ekspluatatsion  ko`rsatkichlari 
ko`rsatilgan 
1.4-jadval 
Butundunyo Yonilg`i xartiyasi tomonidan avtomobil benzinlarining tavsiya 
etiladigan ba`zi fizik-kimyoviy va ekspluatatsion ko`rsatkichlari  
Ko`rsatkichlar 
Sifat kategoriyasi 
1 
2 
3 
4 
Oktan soni, dank am emas 
Tadqiqot usuli bo`yicha 
Motor usuli bo`yicha 
 
91      95      98 
82      85      88 
 
91         95       98 
82.5      85       88 
Induksion davri, min. dank am emas 
360 
480 
Oltingugurt konsentratsiyasi, mg/kg dan ko`p emas 
1000 
200 
30 
5-10 
Qo`rg`oshin konsentratsiyasi, gr/dm
3
 
0.005 
 
Fosfor va metallar Fe, Mn va boshq. Konsentratsiyasi, gr/dm
3
 
Yo`q 
Kislorodning hajmiy ulushi, % dank o`p emas 
2.7 
Olefin uglevodorodlarining hajmiy ulushi, % dan ko`p emas 
- 
20 
10 
Aromatik  uglevodorodlarning  hajmiy  ulushi,  %  dan  ko`p 
emas 
50 
40 
35 
Benzolning hajmiy ulushi, % dan ko`p emas 
5 
2.5 
1.0 
Haqiqiy  smolalar  konsentratsiyasi  (yuvilmagan/yuvilgan) 
mg/100 sm
3
 benzinga, dan ko`p emas 
70/5 
30/5 
15
0
C dagi zichlik, kg/m
3
 
715-780 
715-770 
Karbyurator tozaligi, ball, dank o`p emas 
8.0 
- 
Yonilg`iforsunkasi  tozaligi,  o`tkazuvchanlik  qobiliyatining 
pasayishi %, dank o`p emas 
10 
5 
Kirituvchi klapan tozaligi, mg, dank o`p emas 
CFC F-05-A-93 
ASTM D 5500 
ASTM D 6201 
 
9.0 ball dan 
kam emas 
 
50 
100 
90 
 
30 
50 
50 
Yonish kamerasida cho`kindilar, %, dank o`p emas 
 
 
 

---

34 
 
ASTM D 6201, % bazali benzindan 
CEC-F-20-A-98, mg/dvigatel 
TGA-FKMB BZ 154-01, %, 450
0
C da 
- 
- 
- 
140 
3500 
20 
140 
2500 
20 
 
       
Shunday  qattiq  ekologik  talablar  tufayli  dunyo  neftni  qayta  ishlash  sanoati 
bugun  o`zining  tarixida  eng  ekologik  toza  yonilg`ilarni  ishlab  chiqarishga 
yo`naltirilgan keskin burilish bosqichida turibdi. 
       “Ekologik  toza  motor  yonilg`ilari”  tushunchasi  Yonilg`itavsiflarining  keng 
diapazonini  qamrab  oladi:  oltingugurt  miqdorini  pasaytirish,  oksigenatlarni 
kiritish,  benzol  va  boshqa 
aromatik  uglevodorodlar    hamda  olefin 
uglevodorodlarning  miqdorini  pasaytirish,  benzinlar  oktan  sonini  oshirish  va 
qo`ndirmalar paketini qo`llash. 
       Uglevodorodli  tarkibning  me`yorlashtirilishini  kiritish  va  oksigenatlarni 
qo`llash  “reformirlangan”  deb  ataluvchi  benzinlarni  ishlab  chiqarishni  ko`zda 
tutadi,  bu  benzinlar  o`zlarining  tarkibida  kislorod  saqlagan  qo`ndirmalarni, 
yuvuvchi  qo`ndirmalarni  saqlashi  va  oltingugurt,  benzol,  olefin  va  aromatik 
uglevodorodlarning miqdori bo`yicha belgilangan me`yorlarni qoniqtirishi kerak. 
       Ularni  qo`llash  dvigatelkonstruksiyasining  o`zgarishini  talab  qilmaydi  va 
ishlatilgan  gazlar  hamda  atmosferadagi  ozon  darajasiga  ta`sir  qilmaydi.  AQSh 
atrof  muhitni  muxofaza  qilish  boshqarmasining  ma`lumotlariga  ko`ra  erishilgan 
ekologik  samara  AQSh  yo`llarida  avtomobillar  sonining  7  mln  donaga 
kamayishiga tengdir. 
        Rossiya  Yevropa  ekologik  programmalariga  qo`shilgan  va  avtomobil 
benzinlar  sohasida  Yevropa  norma(me`yor)larini  EN228  bilan  ish  olib  boradi. 
Yevro-2,  3,4,5  otqinlarga  normalarni  ta`minlash  uchun  avtomobil  benzinlariga 
qo`yiladigan  asoslash  uchun  avtomobil  benzinlariga  qo`yiladigan  asosiy  talablar 
1.5-jadvalda ko`rsatilgan. 
       Avtomobil  sanoati  ishlatilgan  gazli  otqinlarning  zaharliligi  bo`yicha  2006-
yildan Yevro-2, 2008-yildan Yevro-3, 2010-yildan Yevro-4 va 2014-yildan Yevro-
5  talablariga  javob  beradigan  dvigatellarning  ishlab  chiqarilishini  tashkil  qilashi 

---

35 
 
kerak.  Ammo  Yevrostandartlarni  aniq  kiritish  muddatlarini  har  qanday  davlat 
mustaqil  ravishda  tuzatish  kiritadi, chunki  NQIZ  hamda  motor  yasash  texnikasini 
modernizatsiyalash zarur.