Buxoro muxandislik texnologiya instituni

Aromatik uglevodorodlar. 
       Benzol qatoridagi deyarli barcha oddiy aromatik uglevodorodlar detonatsiyaga 
qarshi katta barqarorlikka ega. Ularning oktan sonlari 100ga yaqin va undan ham 
yuqori.  Yon  zanjirlarning  borligi,  ayniqsa  tarmoqlanganlarning,  detonatsion 
barqarorlikni undan ham ko`p oshiradi. O-ksilol bundan mustasno. 
       Benzinlar  detonatsion  barqarorligining  ko`rsatkichlari  ularning  asosiy  sifat 
tavsiflari bo`lib hisoblanadi. 
       Uglevodorodlar  aralashmalari  oktan  sonlarini  turli  individual  uglevodorodlar 
oktan  sonlari  bilan  taqqoslash  shuni  ko`rsatadiki  ular  orasidagi  eng  katta 

---

25 
 
cheklanishlar  to`yinmagan  va  aromatik  uglevodorodlarda  kuzatiladi.  Bunda 
ma`lum  bo`lishicha  to`yinmagan  uglevodorodlarning  oktan  sonlari  haqiqiydan 
past,  aromatiklarda  esa  aksincha  yuqori  ekan.  Farq  oktan  sonining  5-10 
birligigacha yetishi mumkin. 
       Avtomobil  benzinlari  turli  texnologik  jarayonlar  yordamida  olinadigan 
componentlar  aralashmasidan  iboratdir.  Bu  benzinlar  komponentlarining 
detonatsion barqarorligi 1.5-jadvalda keltirilgan. 
1.5-jadval 
Benzinlar tarkibiga kiruvchi turli komponentlarning detonatsion barqarorligi 
Komponent 
Oktan soni 
Motor usulida 
Tadqiqot usulida 
Butan fraksiyasi 
89 
94 
Izobutan fraksiyasi 
97 
101 
Izopentan fraksiyasi 
90 
93 
Pentan fraksiyasi 
87 
90 
Izogeksan fraksiyasi 
82 
80 
1.6-jadval