Buxoro muxandislik texnologiya instituni

Benzinni qisman deoromatlash va denormallash uchun dastlabki 
ma`lumotlar. 
AI-80 Benzini 
(ml) 
Adsorbentlar, gr 
Guruhli uglevodorodli tarkib 
Silikagel KSK 
Seolit CaA 
Arom. 
Uglevodorodlar 
(% mass) 
n-parafin 
uglevodorodlar 
(% mass.) 
1500 
600 
63 
50.12 
14.23 
 
       
Adsorbsion  kolonkaga  (3.14-rasm)  xlorid  kislota  bilan  faollashtirilgan  6  soat 
davomida 160-170 gradus C haroratda quritilgan silikagel KSK dan 600 g soldik. 
1-shtativ; 2-shisha kolonka; 3-adsorbent; 4-hig`gich. 

---

108 
 
 
3.14-rasm. Adsorbsion kolonka . 
       Sorbentning  ho`llash  issiqligini  echish  uchun  q.o.  70  gradus  C  bo`lgan 
petroley  efiridan  100  ml  quydik.Petroley  efiri  sorbent  to`liq  ho`llagani  zahotiyoq 
kolonkaga AI-80 avtomobil  benzinidan hisoblab chiqarilgan miqdorda quydik va 
uni  soatiga  0.4  hajm  tezlik  bilan  eluirladik.  Petroley  efirga  aromatik 
uglevodorodlar  bo`lmasligini  ta`minlash  maqsadida  eksperiment  tozaligi  uchun 
q.o.70  gradus  C  bo`lgan  petroley  efirioilngan.Eluirlashni  benzin  to`liq  oqib 
tushguncha davom ettirgan. 
       Desorbsiyalaydigan  suyuqlik  sifatida  adsorbsiyalashninig  ancha  kata 
energiyasiga ege bo`lgan etil spirtini qo`lladik. 
       Filtratda  arenlarninig  borligini  formalitli  reaksiya  bilan  belgiladik:probirkaga 
98%-  li  rangsiz  eritmasidan  2-3  tomchi  va  maxsulotdan  xuddi  shuncha 
qo`shdik.Arenlar  yo`qligida  aralashma  rangsiz  yoki bir  oz  sariq  bo`lib turaveradi. 
Och  –qizil  rang  olingan  fraksiyadaarenlar  paydo  bo`lganligidan  dalolat 
beradi.Tajriba  bajarilishininig    oxiri    bo`lib  toza  etil  spirtining  paydo  bo`lishi 
hisoblanadi. (n20=1,3611) 
       Benzindan  ajratib  olingan  aromatik  uglevodorodlarning  etil  spirt  bilan 
aralashmasini ajratish voronkasida distillangan suv bilan yuvdik, toblangan sintetik 
seolit  CaA  bilan  quritgan  va  uning  fizik-kimyoviy  ko`rsatkichlarini  :  mol,  massa 
(benzolda krioskopiya) 120,P20-1,4920, D20-0,8640. 

---

109 
 
       Ammo  qisman  dearomatlangan  benzinning  oktan  sonini  aniqlaganda  oktan 
sonining  pasayishi  kuzatildi.Benzinning  eksplutasion  xossalarini  optimallashtirish 
maqsadida  sintetik seolit Ca A da 50% denormallanishi o`kazildi. 
       5-bobda  ko`rsatilganidek,  sintetik    seolit  Ca  An-geksan  bo`yicha  sigimi  7,11 
mass.  Tashkil  qiladi.Bundan  kelib  chiqqan  holda  n-alkanlarning  yarmi  chiqarib 
yuborilgan. 
Tajriba 
xromatografik 
kolonkada 
ham 
o`tkazildi.(7.1-rasm) 
Zarrachalar  o`lchami  0.25-0.5  mm  bo`lgan  seolit  fraksiyasi  va  sorbentning 
hisoblab  chiqilgan  miqdori  mufel  pechida  450  gradus  haroratda  6  soat  davomida 
toblantirildi  .  Benzinni  denormallash  garayonida  yuqorida  bayon  etilganga 
o`xshaydi  .Benzinda  N-alkanlar  miqdorini  adsorbsion  kriaskopik  usul  bilan 
aniqlanganda u 7.23% ni tashkil qildi. 
       Olingan  benzinning  qisman  denormallash  va  dearomatlash  jarayonilarini 
o`tkazgandan keyin u quyidagi guruhli uglevodorodli tarkibga ega bo`ldi. 
-aromatik uglevodorodlar—34.65 
-N parafin uglevodorodlar- 7.23 
-izo parafin +naften uglevodorodlar-58.12. 
       Evrostandart  talablariga  ko`ra  benzindagi  benzol  miqdori  1%  bo`lishi 
kerak.Olingan  benzindagi  benzol  miqdorini  gaz-suyuqlik  xromatografiya  usuli 
bilan aniqladik. 
       Mahalliy benzin AI-80 ni Evro-4 va Evro-5me`yorlarigacha  etkazish bo`yicha 
o`tkazilgan yiriklashtirilgan tajriba asosida moddiy –texnik balansi (3.6-jadval) va 
prinsipial sxemasi (3.15-rasm)