Buxoro muxandislik texnologiya instituni

Ishning  dolzarbligi.  O`zbekistonda  2007-yilda  “GM-Uzbekistan”  qo`shma 
korxonasi  tashkil  etilgan  bo`lib  u  yiliga  200  mingdan  ortiq  yengil  avtomobillarni 
ishlab  chiqaradi.  Bu  avtomobillar  o`zining  qulayligi,  xavfsizligi,  ishinchliligi  va 
tejamkorliligi jihatidan chet elli analoglari bilan raqobat qila oladi. Dunyo bozorida 
qattiq  raqobat  sharoitida  bu  sanoat  rivojlanishining  strategiyasi  ishlab 
chiqarilayotgan  maxsulot,  xususan  avtomobil  yoqilg`isining  sifatini  jahon 
standartlari darajasigacha yaxshilashni talab qiladi. 

---

6 
 
       Amerika, G`arbiy Yevropa va Yaponiya assotsiatsiyalaridan iborat avtomobil 
va  dvigatellarning  jahondagi  ishlab  chiqaruvchilari  istiqboldagi  avtomobil 
yoqilg`ilarining  sifati  bo`yicha  tavsiyalarni  muvofiqlashtirishni  tugatdilar.  Bu 
ishning  natijasi  bo`lib  yoqilg`ilar  sifatini  yaxshilashni  ko`zda  tutadigan  yaqinda 
e`lon qilingan “Butun dunyo yoqilg`i xartiyasi” hisoblanadi. 
       Sanoat  miqyosida  benzin  ishlab  chiqarishni  joriy  qilishdan  boshlab  to  shu 
kungacha  benzin  sifatiga  qo`yiladigan  talablarning  o`zgarishi  texnika  rivoji  va 
benzinlar detonatsion barqarorligiga hamda oxirgi vaqtlarda ekologik talablarning 
oshishi  bilan  belgilanadi.  ekologik  talablar  benzinni  avtomobil  texnikasida 
qo`llashda  hamda  uni  tashish  va  saqlashda  tashqi  muhit  va  odamlar  sog`ligiga 
zarali tasirini chegaralaydi. 
       Avtomobillar  zaharli  chiqindilarining  manbalari  bo`lib  kiritish  sistemasi  va 
yoqilg`i  bakidan  chiqayotgan  yoqilg`ining  ishlatilgan  gazlari  va  bug`lari 
hisoblanadi.  benzinlarning  ekologik  xavfsizligi  ba`zi  zaharli  moddalar  miqdori, 
guruhli  uglevodorodli  tarkib,  past  haroratda  qaynaydigan  uglevodorodlar, 
oltingugurtva benzolning miqdorini chegaralash bilan ta`minlanadi. 
       Avtomobil  benzinlar  sohasidagi  Yevropa  ekologik  programmalari  EN228 
Yevropa  normali  (standarti)  bilan  belgilanadi,  unda  Yevro  –  3,4,5  bo`yicha 
normalarni  ta`minlash  uchun  asosiy  talablar  aniq  belgilangan,  ulardan  asosiysi 
bo`lib  aromatik  uglevodorodlar  shu  jumladan  benzolning  miqdorini  pasaytirish 
hisoblanadi.  Xususan  Yevro-4  va  Yevro-5  bo`yicha  aromatik  uglevodorodlarning 
miqdori  35%  massagacha,  benzolning  1%  (hajm)  gacha  pasaytirilgan  bo`lishi 
kerak. Vaholanki, jahon avtomobil sanoati Yevro-4 talablarini 2010-yildan, Yevro-
5 nikini esa 2014-yildan kiritishi kerak.  
       Rossiyada NQIZ modernizatsiya qilish zarurligi sababli Yevro-2 2012-yilning 
31-dekabrigacha,  Yevro-3  2014-yilning  31-dekabrigacha,  Yevro-4  2015-yilning 
31-dekabrigacha kuchini yo`qotmaydi. 
       Bunday qattiq ekologik talablar tufayli dunyodagi neftni qayta ishlash sanoati 
eng  ekologik toza  yoqilg`ilarni ishlab  chiqarishga  yo`naltirilgan  o`tish  bosqichida 
turibdi. 

---

7 
 
       Yuqorida  bayon  etilganlarni  nazarda  tutgan  holda  mazkur  ish  turli  guruh 
uglevodorodlari: aromatik va n-parafin hamda ular individual tarkibining mahalliy 
benzinning  ekspluatatsion  va  ekologik  xossalariga  ta`sirini  o`rganishga  hamda 
uning  asosida  bu  uglevodorodlar  miqdori  bo`yicha  Yevropa  tasnifiga  binoan 
Yevro-4  va  Yevro-5  ga  javob  beradigan  yoqilg`ini  olishga  bag`ishlangan  va 
dolzarb bo`lib hisoblanadi.