Buxoro muhandislik texnologiya

Umumiy ekologiyaning tarkibiy qismlari 
-Umumiy ekologiya  4 qismdan iborat. 
1.
 
Autekologiya 
2.
 
Populyatsiyalar ekologiyasi 
3.
 
Sinekologiya 
4.
 
Biosfera 
Autekologiya -
Autekologiya («autos»-yunoncha so`z bo`lib, «o`zi» degan ma`noni bildiradi) 
ayrim turlarning yashab turgan muhiti bilan o`zaro munosabatini, turlarning qaysi muhitda 
ko`proq va uzviy moslashganini o`rganadi. 
 
 
Populyatsiyalar ekologiyasi - 
Populyatsiyalar ekologiyasi («populyasion»-frantsuzcha so`z 
bo`lib, «aholi» degan ma`noni bildiradi) populyatsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma`lum 
sharoitda turli organizmlar sonining o`zgarishi (biomassa dinamikasi) sabablarini o`rganadi.  
 
Populyatsiya  - 
Populyatsiya  deb,  ma`lum  joyni  egallagan,  bir-birlari  bilan  irsiy  axborotni 
almashish  xususiyatiga  ega  bo`lgan,  bir  turga  yoki  bir  necha    tur  vakillariga    kiruvchi  
organizmlar guruhiga  aytiladi. 
Tabiatda katta arealga ega bo`lgan turlar, turli ekologik muxitlarda notekis taksimlanishi 
natijasida  ayrim guruxlar yoki populyatsiyalarga  bulinadi. 

---

132 
Populyatsiyalar  ikki  xil  xususiyatga  ega:  biologik  va  guruxlik    xususiyatlar.  Biologik 
xususiyatlariga  populyatsiya a`zolarining  xayot shakli, uning usish kobiliyati, farklari, uzining 
yashash xududida son-sifatini ushlab turishi va biologik tugilish xususiyatlari kiradi.  
Populyatsiyaning    guruxlik    xususiyatlariga  esa,  uni  tashkil  kiluvchi    organizmlarning 
tugulishi, ulishi, yoshiga karab tuzilishi, va genetik  moslashishi  kiradi.  
 
Populyatsiyalar makonda  tarkalishiga  karab uch xilga  bulinadi; elementar, ekologik va 
geografik populyatsiyalar.  
1.Elementar  populyatsiya  deganda  kichik    arealdagi,  bir  xil  muxitda    uchraydigan    tur  
vakillarining    yigindisi    tushuniladi.  Kuzatuvlar    shuni    kursatadiki  bir    xil  sharoitda    kichik 
joyda  populyatsiyalar  soni kam buladi. Agar biogeotsenoz ichidagi  yashash  sharoiti xar  xil 
bulsa, populyatsiyalar soni xam kup buladi.  
2.Ekologik  populyatsiya  sodda,  elementar    populyatsiyalar  yigindisidan  xosil  buladi. 
Ular  ma`lum  bir  biogeotsenozda    tur    ichidagi    guruxlarga    yuzaga  keladi.  Masalan;  karagay 
urmonlaridagi  biotsenozda    olmaxonlarni  oddiy  karagay,  kora  karagay,  ok  karagay  
urmonlarida bir-biridan fark kiluvchi populyatsiyalari aniklangan.  
3.Geografik  populyatsiya  deganda,  bir  geografik  sharoitda  va    xududda    uchraydigan 
ekologik    populyatsiyalar  tushuniladi.  Geografik  populyatsiyalar    bir-biridan  etarli    darajada  
chegaralangan  buladi.  Xamda  ular  bir-biridan    katta-kichikligi  kupayishi  ekologik 
moslanishlari,  fiziologik va xulkiy xususiyalari  bilan  farklanadi.  
Geografik  populyatsiyani  Uzbekiston  xududidan  dala  sichkonlari    populyatsiyalarini  misol 
kilish  mumkin.