Buxoro muhandislik- texnologiya instituti

1.2.Bozor va bozor turlarini o‘rganish

Marketingda bozor tushunchasi asosiy kategoriyalardan biri hisoblanadi, chunki marketing so‘zi aynan «bozorshunoslik» ma`nosini bildiradi.

Bozor deganda tovarni sotish sababi buyicha almashuv jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy munosabatlar majmui tushuniladi.
Bozor – ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar (sotuvchilar va xaridorlar) o’rtasida pul orqali ayirboshlash jarayonida vujudga keladigan munosabatlar majmuasi.
Bozorning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:
- sotuvchi va xaridorlarning o’zaro kelishuvi, ekvivalentlilik printsipi asosida ayirboshlash;
- sotuvchilarning xarajatlari qoplanib, foyda olishi;
- to’lovga layoqatli bo’lgan xaridorlarning talabini qondirish va raqobatchilik.
Bozor - xaridor bilan sotuvchi o‘rtasida tovarni pulga almashtirish jarayoni yuz beradigan joy, alohida makondir. Bozor ishtirokchilari ishlab chiqaruvchilar va iste`molchilar bo‘lsa, uning ob`ekti - tovar, vositasi - puldir. Bozor o‘zining qonun-qoidalari bilan boshqariladi, u doimo o‘zgarib, kengayib borish xarakteriga ega. Mamlakat iqtisodiyoti rivojlangani sari, ichki va xalqaro mehnat taqsimoti kengayib borishi bilan bozor ham kengayadi, uning turlari ko‘payadi.

Bozor quyidagilarni ta`minlaydi:

1. 
   Resurslarni jamiyatga kerakli tovarlar ishlab chiqarishga yo‘naltirish yo‘li bilan ularni samarali taqsimlashni
   
2. 
   O‘zgaruvchan sharoitlarda moslashuvchanlikni
   
3. 
   Iste`molchi va tadbirkorlarni erkin tanlash
   
4. 
   Ilmiy - texnika taraqqiyoti natijalaridan samarali foydalanish va hokazo.
   

Sotiladigan va sotib olinadigan tovar, xizmat turiga ko’ra bozorlar quyidagi turlarga bo’linadi: iste’mol tovarlari va xizmatlari bozori, ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi (resurslar) bozori, valyuta bozori va fond birjalari, ilmiy-texnika kashfiyoti va ishlanmalar bozori.