Buxoro muhandislik- texnologiya instituti

Tovar raqobatbardoshligining uch unsuri mavjud:

• 
  Tovarning xossalari
  
• 
  Raqobatchi-tovarlar xossalari
  
• 
  Iste’molchilarning xususiyatlari
  

Tovarning xossalariga uning iqtisodiy va iste’mol tavsiflari kiradi.
Raqobatchi-tovarlar xossalarini bozor belgilab beradi va ularga eng xaridorgir o’xshash tovarlar kiradi. Iste’molchilarning xususiyatlariga aynan shu tovarni sotib oluvchi iste’molchilarning tavsiflari kiradi, ya’ni ularning daromadlari, talabning hayot davri bosqichi, shu segmentga xos bo’lgan holatlar va h.zo.⁶¹
Tovar raqobatbardoshligi tushunchasi quyidagi guruhlarga birlashtirilgan ko’rsatkichlar tizimi orqali ochib berilishi mumkin:

• 
  texnik;
  
• 
  iqtisodiy;
  
• 
  ijtimoiy-tashkiliy.
  

12.2-chizma. Tovar raqobatbardoshligi ko’rsatkichlari tizimi

Texnik ko’rsatkichlar (asosan tovarning sifatini tavsiflaydi) eng qat’iydir, chunki ularga qarab tovarning mo’ljallanganligi, mahsulotning muayyan turi (sinfi)ga tegishli ekanligi haqida fikr yuritish mumkin. Bu ko’rsatkichlar, shuningdek, texnik-konstruktorlik qarorlarida aks ettiriladi. Bu erga texnik ko’rsatkichlarning o’zgarish chegaralarini belgilaydigan andozalar, me’yorlar, qoidalar, qonuniy aktlar kiritiladi. SHuningdek, tovarning inson organizmi va uning psixikasiga qanchalik to’g’ri kelishi, aks ettiruvchi ergonomik ko’rsatkichlar ham kiradi (ishlashning qulayligi, charchash tezligi, insonning mashina bilan mosligi darajasi).

Tovarga baho berishda uning sifati asosiy o’rinda turadi.
Sifat - bu tovarning barcha xossalari yig’indisi bo’lib, uning vazifasi, o’ziga xosligi, foydaliligi va ehtiyojni qondirishi kabi xususiyatlarini tavsiflaydi. Tovarning sifati o’zgaruvchan va u xom-ashyoning sifati, fan-texnikaning rivojlanish darajasi, qo’llanilayotgan texnologiyaning yangiligi, mehnatning tashkil etilganligi, ishchi-mutaxassislarning malakasi, vaqt omiliga bog’liq bo’ladi.
Bu tushuncha quyidagilarni o’z ichiga oladi:⁶²

• 
  texnik- iqtisodiy tavsiflar;
  
• 
  tayyorlash texnologiyasi;
  
• 
  ishonchlilik va uzoq vaqt davomida ishlatilishi;
  
• 
  mo’ljallanadigan maqsadga mos kelishi;
  
• 
  ekologik xususiyatlari (atrof-muhitni himoya qilish talablariga mos kelishi);
  
• 
  ergonomik xususiyatlari (inson organizmining tuzilishi va xususiyatlarini hisobga olish);
  
• 
  estetik xususiyatlari (tashqi shakli va ko’rinishi, jozibaligi, ifodalanishi).
  

Tovarning ko’zda tutilayottan xususiyatlarining tahlilini tizimli ravishda amalga oshirish zarur.