Buxoro davlat unversiteti

Orol muammosi sababi nimada?
Orol dengizining qurishiga asosan quyidagi ikki sabab keltiriladi:
1. Sug‘orish ishlari. 1960-yillardan boshlab yangi yerlarning ko‘p miqdorda o‘zlashtirilishi natijasida sug‘orish uchun katta manbalar talab qilina boshladi. Orol dengizi ana shunday manbaga aylandi.
2. Turkmanistonda Qoraqum kanalining qurilishi. 1959—1967-yillarda qurilgan bu kanal Amudaryodan bir soniyada 300 metr kub suv olgan. Kanal o‘zanida 3 ta yirik suv ombori ham qurilgan.
Suvning sarflanishi ko‘payib, suv balansi yo‘qolgan.
Ekologik oqibatlar
Orolning qurishi iqlimga o‘z ta’sirini o‘tkazdi: avvalgi qirg‘oq chizig‘idan 100 kmgacha bo‘lgan hududda iqlim yanada kontinental tus oldi. Endi yoz quruqroq va issiqroq, qish esa yanada sovuq va davomiy xususiyat kasb etdi
1. Qurib qolgan dengiz tubidan yaqin oradagi hududlarga tarkibida tuz va turli kimyoviy moddalar bo‘lgan chang tarqalmoqda
2. Baliqchilik xo‘jaligi barbod bo‘lib, ishsizlik darajasi oshdi
3. Turli kasalliklar, jumladan kamqonlik, saraton, sil va turli allergik kasalliklar ko‘paydi. Onalar va bolalar o‘limi darajasi oshdi.
Muammoga chek qo‘yiladimi?
Muammoga turlicha yechimlar taklif qilingan. Shulardan biri 2003—2005-yillarda Qozog‘iston tomonidan amalga oshirilgan. Kichik va Katta Orolni ajratib turuvchi damba qurilib, endi Sirdaryodan oqib kelayotgan suv Kichik Orolda to‘plana boshladi. Suv sathi oshib, sho‘rlik kamaydi. Biroq bu Orolning janubiy qismi zarariga bo‘lmoqda.
Kichik va Katta Orolni ajratib turuvchi damba qurilib, endi Sirdaryodan oqib kelayotgan suv Kichik Orolda to‘plana boshladi. Foto: silkroadadventures.info
Ayni paytda Orol masalasi global muammo sifatida butun dunyo olimlari tomonidan o‘rganilmoqda. 2013-yilning iyun oyida Rossiya Fanlar Akademiyasi Okeanologiya instituti direktor o‘rinbosari Pyotr Zavyalov Orol dengizi ahvolining barqarorlasha boshlagani, qurish jarayoni esa sekinlashgani haqida ma’ruza o‘qidi. Tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishicha, suvning yuzasi kichrayib ketgani uchun, bug‘lanish ham o‘z-o‘zidan kamaygan.