Buxoro davlat universiteti turizm fakulteti tasviriy san

Birinchi  usul.  U  avval  bay  on  qilingan  geometrik  jismlarning  aksonometrik 

proyeksiyalarini  qurish  usuliga  mos  keladi.  Oldin  detalning  ko'rinadigan 

tomonlaridan birining ikkilamchi proyeksiyasi quriladi, keyin elementlarni "o'stirish" 

usuli bilan detaining qolgan qismlari qurib tugatiladi. 

Bu usulni "Taglik" detali tasviri misolida ko'rib chiqamiz (35-shakl). Chizma 

bo'yicha detal shaklini ko'z oldiga keltirib, simmetriya tekisligini hisobga olgan holda 

koordinata  o'qlarining  proyeksiyasi  belgilab  olinadi.  Aksonometrik  proyeksiyalar 

ichidan  detal  tasvirining  eng  yaxshi  yaqqolligini  ta'minlaydigan  turi  -  ushbu  holda 

---

35 

 

to'g'ri  burchakli  izometrik  proyeksiya  tanlanadi.  Chizma  listida  detal  gabarit 

chiziqlarining 

to'g'ri 

kompozitsion 

joylashtirish 

zarurligini 

hisobga 

olib 

aksonometriya o'qlari quriladi (35-shakl, b). Bosh ko'rinish bo'yicha 

 

 

 

 

 

 

 

 

34-shakl. Aksonometrik proeksiyalarda o'lcham qo'yishga misol 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35-shakl. Detal aksonometriyasini "o'stirish" usuli yordamida qurish 

oldingi  qirraning  aksonometrik  proyeksiyasi  quriladi.  Oldingi  qirra  uchlaridan  u  o'q 

yo'nalishi  bo'yicha  to'g'ri  chiziqlar  o'tkazilib,  ularda  ustdan  ko'rinishdagi  tasvir 

bo'yicha  o'lchangan  detal  qalinligi  o'lchab  qo'yiladi  (35-shakl,  c).  Belgilangan 

---

36 

 

nuqtalarni  o'zaro  tutashtirib  yon  tomon  va  ustki  sirtlarning  ko'rinadigan  chegaralari 

hosil  qilinadi.  Detaining  ustki  qismidagi  prizmatik  o'yiq  tasvirlanadi  (36-shakl,

 

d)

.  

Yasashlarning  to'g'riligi  tekshirilgandan  keyin,  aksonometrik  proyeksiya  ko'rinar 

kontur chiziqlari bilan ustidan yurgizib chiqiladi. 

Ikkinchi usul detal yoki uning alohida qismlarini biror oddiy geometrik jjsm 

sirtiga  xayolan  joylashtirishga  asoslangan.  Bu  usul  "Tayanch"  detalini  tasvirlash 

misolida ko'rsatilgan (36-shakl). Oldin detal shakli tahlil qilinib, undan keyin gabarit 

parallelepipedning  aksonometrik proyeksiyasi  ingichka chiziqlar  bilan qurib  olinadi. 

Buning  uchun  aksonometriya  o'qlari  o'tkazilib,  unda  yuqorigi  asosning  tasviri  va 

pastki asosning ko'rinadigan qismlari tasvirlanadi (36-shakl,

 

b)

.

 Shundan keyin detal 

alohida 

qismlari-ustki 

tayanch 

va 

detaining 

pastki 

plitasining 

gabarit 

parallelepipedlari  rejalashtirilib  olinadi  (36-shakl,  c).  Yasashni  detaining  mayda 

qismlari: silindrik va prizmatik o'yiqlar hamda mustahkamlik qovurg’alarni tasvirlash 

bilan yakunlanadi (36-shakl, d). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

36-shakl. Detal aksonometrik proyeksiyasini "o'stirish" yo'li bilan yasash usuli 

---

37