Buxoro davlat universiteti tuproqshunoslik va geografiya

O'zbek 

metallurgiya 

kombinati 

xuddi 

shunday 

korxonalardandir).  To'qimachilik  kombinatlari  yigiruv,  bo'yoqlash,tayyorlash 

sexlaridan  iborat.  Xom  ashyo  bitta  —  paxta  tolasi  yoki  pilla  mahsuloti.  Go'sht 

kombinatida  ham  yagona  xom  ashyo  asosida  bir  necha  mahsulot:  go'sht,  konserva, 

kolbasa  kabi  boshqa  mahsulotlar  olinadi.  Uning  chiqindisidan,  masalan,  suyak  va 

qondan  qishloq  xo'jaligi  va  tibbiyot  sohasida  foydalanish  mumkin,  terisi  esa 

oshlangandan  so'ng  charmpoyafzal  sanoatida  ishlatiladi.  O'rmon,  sement-shifer, 

kimyo  kombinatlarining  tuzilishi  ham  xuddi  shunday.  Qolaversa,  markazlashgan 

issiqlik  elektr  stansiyalari  ham  kombinat  xususiyatiga  ega,  chunki  ular  ayni  paytda 

elektr energiyasi va par (bug') beradi. 

Shunday qilib, kombinatsiya sanoat tarmoqlarining ko'pchiligiga xosdir. Faqat 

mashinasozikda «kombinat» so'zini uchratmaymiz, ammo mohiyatan bu yerda ham u 

mavjud, zotan metalldan asosiy mahsulot bilan bir qatorda xalq iste'mol mollari ham 

ishlab  chiqariladi.  Masalan,  Toshkentdagi  Chkalov  nomli  aviatsiya  birlashmasi 

samolyotdan  tashqari  avtomobil  uchun  ba'zi  bir  ehtiyot  qismlar,  bolalar  aravachasi 

(kolyaska) va shunga o'xshash turli xil xalq iste'mol mollarini ham ishlab chiqaradi. 

Umuman  olganda,  ishlab  chiqarishning  ijtimoiy  shakllari  o'zaro  bog'liq. 

Chunonchi, ixtisoslashgan korxonalar yoki kooperatsiya va kombinatsiya doirasidagi 

ishlab  chiqarish  bo'g'inlari  ham  u  yoki  bu  ko'rinishda  mujassamlashuvni  anglatadi. 

Biroq bu yerda ularning bir joyda to'planganligi, yig'ilganlik darajasi boshqa joylarga 

nisbatan yuqori bo'lishi lozim, aks holda tom ma'noda mujassamlashuv bo'lmaydi. 

Mujassamlashuv 

yoki 

ixtisoslashuv 

ayni 

paytda 

shu 

sohaning 

rivojlanganligidan  dalolat  beradi.  Ammo  bu  rivojlanganlik  mujassamlashuvda 

korxona yoki tashkilotning kattaligi, ko'lami bilan o'lchansa ixtisoslashuvda esa u o'z 

ifodasini yagonaligi, noyobligi va betakrorligida topadi. 

Hozirgi  sharoitda  mamlakat  iqtisodiyotini  ham  «pastdan»  ham  «yuqoridan» 

qurish  lozim.  Binobarin,  xorijiy  davlatlar  sarmoyalari  orqali  yoki  ular  bilan 

hamkorlikda  barpo  etilayotgan  sanoat  korxonalari  uchun  ularga  zarur  bo'lgan 

texnologik  qismlar,  detal  va  dastgohlarni  o'zimizda  tayyorlash  imkoniyatlarini 

---

 

33 

vujudga keltirish zamon talabidir. Shu bilan birga mavjud imkoniyat va resurslardan 

to'la  foydalangan  holda  mamlakatimiz  hududida  ko'proq  tayyor  mahsulotlar  ishlab 

chiqaruvchi  korxonalarni  rivojlantirish  va  jahon  bozorida  faol  ishtirok  etishiga  katta 

ahamiyat berish lozim.