Buxoro davlat universiteti tarix fakulteti

Internet saytlari 

 

1.  http://www.lex.uz 

2.  http://www.ziyonet.uz 

3.  http://www.kitob.uz 

4. 

http://www.kutubxona.uz

 

 

 

 

 

 

 

 

---

60 

 

2-ILOVA 

AHMAD DONISH

 

HIKMATLARI

 

 

dam  yaratilgandan so’ng uning tuganmas baxti ilm va  ma’rifatda bo’ladi. 

Uning ixtiyori o’zida bo’lsa, ilmsizlik va dangasalikka bo’yin egmasin, chunki ilm 

va ma’rifat ruhning istagi bo’lib, rohatparastlik va dangasalik nafsning tilagidir.

 

***

 

…Haq  yo’ldan  adashmaslik  uchun  hamma  odamlar  ko’nglida  bir  turli  sezgi 

quvvati  yaratilgandir.  Mana  shu  orqali  odamlar  tuzukni  buzuqdan,  yaxshini 

yomondan ajrata oladilar.

 

***

 

Kimki  aqlsiz  bo’lsa,  u  odil  ham  emas…  Aql  va  davlatni  bir-biridan  ajratib 

bo’lmaydi, aqlsiz odamlar mamlakatni idora qila olmaydi.

 

***

 

Podshoh  hukm  ustida  mumkin  qadar  yumshoqlik  bilan  so’zlab,  zaruratsiz  holda 

qattiq  gapirmasin.  Har  ishning  hujjat  va  dalillarini  tekshirib,  uni  eshitishdan 

zerikmasin.  Miskin  va  faqir  kishilar  bilan  o’tirib  suhbatlashmoqdan  nomus 

qilmasin…

 

***

 

Ma’lumki,  davlat  va  saltanatning  qurilishi  uchun  fuqaro  jamiyati  va  viloyatlar 

tuzilishi  kerakdir.  Buning  uchun  mamlakat  obodligi  hamda  yetarli  askarning 

bo’lishi  lozim;  chunki  bularsiz  hech  bir  davlatning  saqlanishi  mumkin  emasdir. 

Askarsiz shoh bo’lmaydi, xazinasiz askar yashay olmaydi. Xalq ko’payib, obodlik 

bo’lmasa,  xazina  boyligi  ko’paymaydi.  Mamlakat  obod  bo’lmaguncha  fuqaro 

jamiyati bo’lmaydi.

 

***

 

Mamlakat  kelinga  o’xshaydi,  har  xil  hunarmandlar  esa  uning  zebi  ziynatlaridir. 

Bular qancha ko’proq bo’lsa, mamlakat ham shunchalik ziynatlanadi.

 

---

61 

 

***

 

Hukmdor  hamisha  oqil  olimlar  suhbatlariga  tashna  bo’lib,  ularning  nasihatlarini 

g’animat bilsin.

 

***

 

Davlat  rahbari  kimda-kimning  ko’z  quvvati,  fahm  quvvati  ko’proq  bo’lsa,  unday 

odamni  elchilikka  tayinlasin.  Qaysi  odam  shijoatli  va  g’ayratli  bo’lsa,  uni  askar 

boshlig’i qilib, dushmanga qarshi urushga va qal’alarni olishga chiqarsin. Agarda 

insofli  va  diyonatli  bo’lsa  qozilik,  hokimlik  mansablarini  bersin.  Agarda  oliy 

himmatli va aqlli bo’lsalar, ularni vazir va amirlikka tayinlasin.

 

***

 

Bir mamlakatda tinchlik va mo’lchilik bo’lib, buning ovozasi atrofga tarqalsa, buni 

eshitgan savdogar, hunarmand va olimlar har tomondan kela boshlaydi.

 

***

 

Xalqdan ushur va xirojlarni yig’ishga, davlatning butun moliya xizmatlarini bajarib 

turishga adolatli kishilardan zakotchi tayinlasin.

 

***

 

Barcha yo’llarni kuzatib, o’g’ri, yo’lto’sar va qaroqchilardan saqlash uchun yo’llar 

noziri saylab qo’yilsin.

 

***

 

…Dunyoda  har  qanday  mehnat  (chunonchi  oddiy  mehnatkash  bo’lish),  go’laxlik 

qilish nomus ish emasdir. Chunki u xizmat haqini oladi. Haqiqatga kelganda, shoh-

gado hammasi ham xizmatchidir.

 

***

 

Har kim o’ziga yarasha kasb qilishi lozimdir. Masalan, amirlik talab qilgan kishi 

aqlli,  tadbirli  va  saxovatli  bo’lish  bilan  birga  dovyurak,  bahodir  bo’lishi  zarur. 

O’tkir  tilli,  ochiq  so’zli,  chuqur  fikrli,  aqli  komil  insonlar  vazirlikka  loyiqdir. 

Qozilik va raislikni talab etuvchilar aqlli-farosatli bo’lish bilan birga fatvo va da’vo 

ilmlarida oliy ma’lumotga ega bo’lishlari lozimdir.

 

***

 

 

---

62 

 

1-ILOVA