Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti "ekologiya"kafedrasi


 Landshaftlarni muhofaza qilish masalalari va landshaftlar taraqqiyotini



Download 1,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/32
Sana31.12.2021
Hajmi1,17 Mb.
#245442
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   32
Bog'liq
tabiiy landshaftlarning urbolandshaftlar bilan orin almashish

3.1. Landshaftlarni muhofaza qilish masalalari va landshaftlar taraqqiyotini 

bashorat qilish 

Landshaft  qobig‘ini  muhofazasi  har-xil  ko‘rinishda  amalga  oshirilishi 

mumkin. Ularning eng muhimlari quyidagilar: tabiatning tipik joylarini o‘z holicha 

saqlab qolish uchun qo‘riqxonalar, rezervatlar tashkil etish, ba’zi tabiiy ob’ektlarni, 

xalq  parklarini  buyurtmaxonalarga  aylantirish,  ajoyib  tabiiy  ob’ektlar:  sharshara, 

g‘or,  qoya,  keksa  daraxt,  jilg‘a,  buloqlarni  hisobga  olish,  antropogen  landshaftni 

rekultivatsiya qilish va boshqalar. 

Landshaft  elementlari  inson  yashaydigan  aniq  muhit  hisoblanib,  uni  har 

qanday  ko‘ngilsiz  va  nooqilona  o‘zgarishlar  hamda  ifloslanishlardan  muhofaza 

qilish  zarur.  Landshaftlarni  muhofaza  qilish  deganda  biz  uning  unsurlarini  iloji 

boricha  toza  saqlash,  undagi  muvozanatning  buzilishiga  yo‘l  qo‘ymaslik, 

tabiatning  tipik  va  ajoyib  hududlarini  tabiiy  holicha  saqlab  qolish  kabilarni 

tushunamiz. 



42 

 

Landshaft  va  uning  unsurlarini  turli  shakllarda  muhofaza  qilish  mumkin. 



Ularni umumlashtirib quyidagi uch guruhga ajratamiz: 

  Landshaftning butun komponentlarini to‘la-to‘kis muhofaza qilish; 



  Antropogen landshaftning vujudga kelishi va uni asl holatini saqlash; 

  Landshaftning butun komponentlarini muhofaza qilishda  qo‘riqxonalarning 



ahamiyati juda katta; 

Tabiat  bilan  jamiyat  o‘rtasidagi    munosobatlarning  tobora  keskinlashib 

borishi, antropogen   ta’sirning kuchayishi ta’sirida  tabiiy muhitda yuz berayotgan 

o‘zgarishlar      tabiatni  muhofaza  qilishni    ongli    va  rejali  tashkil  etishni  taqozo  

etadi.    Shu  munosobat  bilan    alohida    muhofaza  qilinadigan    tabiiy  hududlar  

tizimini  tashkil etish  muhim amaliy  ahamiyatga  ega.  Ular bir necha tiplarni  o‘z 

ichiga  oladi:  qo‘riqxonalar,  milliy    bog’lar,  tabiatdagi    muzeylar,  ta’qiqlangan  va 

muhofaza zonalari, rekreatsiya  hududlari. Ular  u yoki  boshqa darajadagi intensiv 

xo‘jalik  faoliyatidan    chiqarilgan    hududlar    bo‘lib,    ular  turli    darajada      tabiat  

muhofazasi  bilan shug‘ullanadi.  

O‘simlik  va hayvonot dunyosini  muhofaza qilish,  ularning nodir va tugab  

borayotgan  turlarni saqlab qolish, sonini  ko‘paytirishda  qo‘riqxona, xalq parklari, 

zakazniklarning  ahamiyati kattadir.  Dunyoda  muhofaza qilinadigan hududlarning  

soni  20 mingdan ko‘proqdir.  BMTning  tavsiyasiga ko‘ra, har bir  mamlakatning  

kamida  10%  hududi  muhofaza  qilinadigan    hududlar    bo‘lishi  kerak.  Bu 

ko’rsatgich mamlakatimizda 6 % ni tashkil qiladi. 

Muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlarning    asosiy  turi    qo‘riqxonalardir.  

Ularning quruqlik  va suv havzasining  xarakterli  tabiiy landshaftlari bilan ma’lum  

bir  tabiiy    hudud    bo‘lib,  tabiat  muhofazasining  eng  samarali  shaklidir.  

Qo‘riqxonalarning    asosiy  vazifasi  tabiatni    diqqatga  sazovor,  qimmatli  

landshaftlarini asrash, saqlab qolish va muhofazalashdan  iboratdir. 

 Zakazniklar  yoki  burtmaxonalar  -  alohida    muhofaza  qilinadigan    tabiiy 

hududlarning    3-tipi  hisoblanadi.    Ularning  qo‘riqxonalardan    farqi    ob’ektlaridan  

va  ularning    resrslaridan    xo‘jalik  maqsadlarida    ma’lum  mavsumlarida    tabiatga  

zarar  etkazmasdan    foydalanishga    ruxsat  beriladi.    Bir  vaqtning  o‘zida  tabiat 



43 

 

ob’ektlarini  va  ularning  bo‘limlari,  ayrim  hayvon  va  o‘simlik    turlari    muhofaza 



qilinadi. 

 Tabiat  yodgorliklarini    kichik    maydonni    egallaydigan    qimmatli    tabiat 

ob’ektlari:  sharsharalar,  geologik  ochilma  qatlamlar,  noyob  va  tarixiy    qimmatga  

ega daraxtlar, g‘orlar va boshqa  muhofaza  qilinadigan  ob’ektlar qatoriga kiradi. 

Muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar    tizimini    barpo    etishni  

loyihalashtirishda  quyidagi  prinsiplarga  amal qilinadi: 

1).Ular  tizimini    tabiiy  majmualarning  asosiy    birligi  daryo    havzalariga  

keladigan  yo‘nalishda barpo etish; 

2).Tabiat  muhofazasi    tizimini      tabiatning  xilma-xilligini  aks  ettiruvchi  

to‘liq spektorda  barpo etish; 

3).Tabiat   ekologik  yo‘laklarni  barpo etish; 

4).Milliy  tabiiy    parklar    maydonini    kengaytirish    va  ularning  sonini 

ko‘paytirish; 

5).Keng maydonni  egallaydigan  uzoq muddatli zakazniklarni barpo etish; 

6).Muhofaza  qilinadigan    tabiiy  hududlarda    rekreatsiya    imkoniyatlaridan  

foydalanish    va  rekratsiya  rolini    oshirish    hamda    turli  rejimda    faoliyat  

ko‘rsatadigan  hududiy  rekreatsiya  tizimlarni barpo etish; 

7).Muhofaza  qilinadigan    tabiiy  hududlarning    kadastrini    tuzish    asosida  

loyihalashtirishni  amalga oshirish; 

2-jadval 




Download 1,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish