Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti “Biologiya” kafedrasi

 

---

                ESHITISH SENSOR TIZIMI FIZIOLOGIYASI. 

 

Esituv  analizatori.  Eshituv  retseptsiyasi  tovushga  bog‘liq  fiziologik 

funktsiya.  Tovush  gazlar,  suyuqliklar  va  qattiq  jismlarda  kuzatiladigan 

zarrachalarning tebranishidir. Bu tebranishlar ko‘rsatilgan muhitlarga to‘lqin 

sifatida  tarqaladi  va  organizmlarning  maxsus  a‘zolariga  ta‘sir  qilib,  uni 

shikastlashi mumkin bo;lgan mexanik hodisalardan xabardor qiladi, bir trurga 

va  boshqa  turlarga  mansub  hayvinlar  uchun  o‘zaro  muloqot  vositasi  bo‘lib 

xizmat qiladi.  

 

Odam  eshituv  a‘zosining  fiziologik  xossalarini  hisobga  olib 

tebranishlarni  uch  xilga  :  chastotasi  20  gts  (Гц)  dank  am  bo‘lgan  odamning 

qulog‘I  eshitmaydigan  infratovushlarga,  chastotasi  20-20000  gts  bo‘lgan 

odamning  qulog‘I  eshita  oladigan  tovushlarga  va  eshitib  bo‘lmaydigan, 

chastotasi 20000 gts dan yuqori bo‘lgan ultra tovushlarga bo‘lish mumkin. 

 

Tovush  to‘lqinlari  havoda  335m/s  tezlikda  tarqalib,  tovush  bosimini 

hosil  qiladi.  Bu  bosim  detsebellarda  o‘lchanadi.  Vaqt  birligida  maydon 

birligiga    to‘g‘ri  keladigan  tovushning  kuchini  ifodalaydi.  Yakka  chastotali 

tovushlar,  ton  deyiladi.  Odatda  tovush  bir  necha  chastotali  tebranishlar 

natijasida  kelib  chiqadi,  bu  chastotalar  asosiy  chastotaning    butun  karralari 

bo‘lsa,  (  asosiy  chastotadan,  ikki,  uch  va  h.k.  marta  farq  qilsa)  musiqaviy 

tovush paydo bo‘ladi. Bir-biriga  bog‘liq bo‘lmagan chastotalar shovqin hosil 

qiladi.