23
❖
Islom diniga e’tiqod qilish
❖
Vatan va xalq mustaqilligini doimiy himoya qilish va unga
xizmat qilish
❖
Ajdodlar va ularning merosiga chuqur hurmat va shu kabilar.
Shu o‘rinda qadriyat tushunchasiga alohida to‘xtalib o‘tish joiz.
Qadriyat – tabiiy va ijtimoiy hayotda namoyon bo‘ladigan, odamlar
tomonidan qadrlanadigan
ular uchun foydali ahamiyatli, moddiy –
iqtisodiy, madaniy-ma’naviy mafkuraviy, siyosiy huquqiy, diniy,
milliy, ijtimoiy omillar yig‘indisidir. U qadr qimmat degan ma’noni
anglatadi
1
.
Ma’naviy qadriyatlarning tarkibiy asoslari qo‘yidagilardan iborat:
1. Axloqiy qadriyatlar: axloqiy bilimlar malaka va ko‘nikmalar, axloq
qoidalari yordamida o‘quvchining xulq-atvori, xatti- harakatlarini
boshqarish tizimidir. Axloqiy madaniyat o‘quvchining ko‘p qirrali
faoliyati davomida shakllanib va takomillashib boradi.
Axloqiy
madaniyat ko‘rinishlari, qirralari, shakllari xilma-xil:
❖
Insonparvarlik, halollik, tashabbuskorlik, mehnatsevarlik;
❖
Erksevarlik, faollik, ijodkorlik haqiqatgo‘ylik, mas’uliyatlilik;
❖
Sahiylik, kamtarlik poklik va shu kabilar
Axloqiy qadriyatda axloqiy odat, ahloqiy bilim, axloqiy ishonch
muhim o‘rin tutadi.
2. Badiiy qadriyatlar:
-xalq og‘zaki ijodi (asotir, afsona, rivoyat, ertak, doston, maqol,
matal, qo‘shiq, latifa, lof, xalq dramasi, askiya,);
-xalq tasviriy va amaliy san’ati (xalq yaratgan badiiy estetik
san’at namunalari, xalq teatri, xalq musiqiy san’ati);
-ijtimoiy tarixiy taraqqiyot jarayonida paydo bo‘lgan, rivojlangan,
qadriyat darajasiga kutarilgan an’analar, urf-odatlar, rasm-rusumlar
amaliy faoliyatidagi ilg‘or tajribalar yig‘indisidan iborat.
xalq og‘zaki ijodining ma’naviy qadriyatlarini targ‘ib etishdagi
ta’sir kuchi, unda xalqning o‘zligi, milliy
xarakter xususiyatlarining
ochib berilishi bilan xarakterlanadi va ularda xalqning g‘oyaviy-
siyosiy, axloqiy, badiiy-estetik, ekologik, iqtisodiy, diniy, aqliy,
jismoniy madaniyati mazmuni, ma’naviy talab va ehtiyojlari, orzu-
umidlari, ta’lim-tarbiya shakl, usul va vositalari o‘z ifodasini topgan.
1
Ma`naviyat asosiy tushunchalar izohli lug`ati. T.: “G`afur G`ulom”nashriyoti. 2013 yil. 409
bet.
24
3. Diniy qadriyatlar:
Din siyosat emas, lekin ma’naviy hayotning
tarkibiy qismidir. Mustaqilligimizning ma’naviy zaminini qaror
toptirishda diniy e’tiqodlar ham ma’lum ahamiyatga ega ekanligini
unutmaslik kerak. Din ijtimoiy ong shakllaridan biri bo‘lib,
madaniyatning namoyon bo‘lish shaklidir. Diniy qadriyatlar ko‘plab
millatlar, elatlar,xalqlarga taalluqli bo‘lgan, ularni g‘oyaviy jihatdan
birlashtirgan diniy talablar, g‘oyalar,
rivoyatlar, amaliy marosimlar,
bayramlar majmuasidan iboratdir. Islom dini misolida ko`rib o‘tadigan
bo‘lsak, yer yuzida 1 milliarddan ortiq kishining islom diniga e’tiqod
qilishini, islom yer yuzidagi 120 davlatda tarqalganligini, 30 dan ortiq
davlatda islom davlat dini deb e’lon qilinganligini va bu barcha
kishilarning din asoslari (arkon iddin) deb hisoblangan Iymon, Islom
va Ehson talablari asosidagi birligini kirishimiz mumkin. Iymon
talablari 7 ta aqidani, Islom talablari 5 ta amaliy marosim talablarini,
Ehson-sidqidildan aqidalarga ishonish va marosimlarni ado etishni
tashkil qiladi.
4. Milliy qadriyatlar
alohida olingan xalq, millat va elatlarning
o‘z tarixiy taraqqiyoti davomida yaratadigan barcha moddiy va
ma’naviy boyliklar, urf-odatlari, marosimlari,
bayramlari va
millatlarning o‘zligini belgilaydigan boshqa o‘ziga xos tomonlari
yig‘indisidan iboratdir. Bu o‘ziga xoslik moddiy, ma’naviy, ijtimoiy,
oilaviy hayot, turmush tarzida namoyon bo‘ladi.
Bundan tashqari, xalq amaliy san’ati, xalq o‘yinlari, rasm-
rusumlari, urf-odatlari, marosimlari milliy qadriyatlarga kiradi.
Bulardan boshqa qo‘yidagi qadriyatlar haqida gapirish mumkin:
5. Tabiiy qadriyatlar (yer-suv, havo, yer osti va usti boyliklari).
6. Ijtimoiy qadriyatlar (oila, millat, sinf va hokazo).
7. Moddiy qadriyatlar
8. Ma’naviy qadriyatlar
9. Umuminsoniy qadriyatlar
10.Oilaviy qadriyatlar
11. Shaxsiy qadriyatlar
Bu qadriyatlarga hurmat albatta insonda ta’lim tarbiya orqali
shakllantiriladi va bu boradagi bilimlar milliy g‘oya va ma’naviyat
asoslari turkumiga kiruvchi fanlar orqali singdiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
